ข้าวในปริศนาคำทาย

ข้าวในคติชนของคนไทย-ไท
สุกัญญา สุจฉายา จากหนังสือ : ข้าวในศิลปะและวัฒนธรรม (เอกสารเผยแพร่ลำดับที่ 1 ของมูลนิธิข้าวไทย ในพระบรมราชูปถัมภ์ พ.ศ. 2544)   

ข้าวในปริศนาคำทาย
การทายปัญหาเป็นการลับสมองอย่างหนึ่งผู้เล่นจะได้ความสนุกสนานจากการทดสอบปัญญาและไหวพริบ คำทายต่าง ๆ ล้วนมาจากการสังเกตสิ่งแวดล้อมรอบ ๆ ตัวแล้วนำมาสร้างความฉงนไว้ในกลวิธีทางภาษา โดยใช้วิธีการ พรรณนา การเปรียบเทียบการเล่นคำและความเป็นเหตุเป็นผล

ไทยภาคกลาง

• อะไรเอ่ย หลังสู้ฟ้าหน้าสู้ดิน (ชาวนา)

• อะไรเอ่ย ไอ้ใบ้เดินหน้า ไอ้บ้าเดินหลัง จับหางขี้พุ่ง (คนไถนา)

• อะไรเอ่ย ลิงหลังโกง มาลงกลางนา ไม่เดินข้างหน้า แต่เดินข้างหลัง (คนดำนา)

• อะไรเอ่ย ตาแก่หลังโกง เดินโทง ๆ กินข้าวหมดทุ่ง (เคียว)

• อะไรเอ่ย สุกในดินกินได้ สุกในไม้กินอร่อย (ข้าวสวย ข้าวหลาม)

• อะไรเอ่ย นั่งบนตอหัวร่อคัก ๆ นั่งบนตักหัวร่อคิก ๆ (หม้อข้าวบนเตา)

ไทยภาคใต้

• ไอ้ไหร ต้นเท่าขาไตร เอนไปเอนมา (ต้นข้าว)

• ไอ้ไหร ต้นเท่าก้อย ใบย้อยถึงดิน เก็บลูกมากิน ไม่หมินไม่เบื่อ (ต้นข้าว)

• ไอ้ไหร ทิ่มพล็อก ยกน้ำย้อย เอาฝอยใส่ (คนดำนา)

• ไอ้ไหร ทิ้งแล้วถอน ถอนแล้วปัก ต่อจากนั้นไม่นานนัก ตัดเอาไปเหยียบย่ำ (คนทำนา)

• ไอ้ไหร อยู่กลางนา หันหน้าไปตก (คนเก็บข้าว)

• ไอ้ไหร สิ่งที่เก็บแต่ละรวง แต่ตวงทีละถัง (ข้าวเปลือก)

• ไอ้ไหร กินทางปาก ขึ้นทางปีก อยู่ในบ้าน ขี้นอกท่ง (ไถ)

• ไอ้ไหร ไอ้ขาวนอนในปลัก คนไม่ผลักไม่ยกขึ้น (ครกตำข้าว)

• ไอ้ไหร สี่ตีนยืนตรันธรณี สองหางวี ปากกินข้าว (ครกสีข้าว)

• ไอ้ไหร สองหัวคอเดียว (สากตำข้าว)

• ไอ้ไหร แดงแยงวานดำ ดำร้องไห้ น้ำลายปุดปุด (หม้อข้าวเดือด)

ไทยล้านนา

• อะอะหยังเอ๊าะ ม้าสามขา คุลาขึ้นขี่ บ่ายี่ขึ้นถัด ตาลปัตรเกิ้งหน้า เอาผ้าเคียนเอว ตะแหลวติดก้น (ก้อนเส้า หม้อนึ่ง ไหนึ่ง ฝาปิดไห ผ้าเปียกเวียนที่ช่องต่อระหว่างไหนึ่งกับหม้อนึ่งมิให้ไอน้ำรั่ว ตะแกรงปิดก้นไหนึ่งก่อนใส่ข้าว)

• อะอะหยังเอ๊าะ สุกในไม้กินลำ (ข้าวหลาม)

• อะอะหยังเอาะ หักคอกินใส้ (กล่องใส่ข้าวเหนียว)

ไทยลื้อเมืองเชียงรุ้ง ประเทศจีน

• ควายแม่เขาค้อมกินหญ้าทั้งหนองบ่อิ่ม (เคียว)

อ่านเรื่อง "ข้าวในคติชนของคนไทย-ไท" ทั้งหมดในหน้ารวม link