ชนเผ่าลาหู่ - เครื่องดนตรี

ชนเผ่าลาหู่ : เครื่องดนตรี

เครื่องดนตรีประเภทเป่า

แคน (หน่อ)
วิธีการทำเครื่องดนตรีแต่ละชนิด
วัสดุอุปกรณ์
ลูกน้ำเต้า (อี้โมะโก่)
ไม้เฮี้ย (โป่, ม๊ะฟวู่) ขี้ผึ้ง (แปบิฮ่อ)

วิธีการทำ
1. นำลูกน้ำเต้าที่แห้งแล้วมาเจาะรูทั้ง 2 ข้างของลูกน้ำเต้า
2. เอาเมล็ดน้ำเต้าข้างในออกให้หมด
3. ตัดไม้เฮี้ยที่แห้งแล้ว 5 อันสั้นยาวตามลำดับ แต่อันที่ยาวที่สุดต้องยาวเท่ากัน 2 อัน
4. นำไม้ที่ตัดแล้วมาใส่ในลูกน้ำเต้าที่เจาะรูไว้
5. นำขี้ผึ้งมาปิดรูตรงที่ใส่ไม้ไว้เพื่อให้แน่น
ส่วนใหญ่แล้วมักใช้ในงานปีใหม่ แต่ก็ใช้เป่าทั่วไปด้วยเช่นกัน

เครื่องดนตรีประเภทตี

กลอง (จะโก)
วัสดุอุปกรณ์
1.ไม้เนื้อแข็งขนาดใหญ่ 2.หนังวัว หรือหนังกวาง 3.เชือก 4.มีด 5.ขวาน 6.สิ่ว 7.หวาย 8.ขี้ผึ้ง
9.เศษแก้ว หรือใบมะนอด

วิธีการทำ
1. ตัดไม้เนื้อแข็งมาตามขนาดที่ต้องการจะทำ
2. แกะเป็นรูปร่างกลอง
3. เจาะรูไม้ข้างในให้โปร่ง
4. นำหนังวัว หรือหนังกวางมาปิดรูข้างบนที่เจาะรูไว้ และต้องดึงหนังวัว หรือหนังกวางให้แน่นที่สุด
5. ใส่ขี้ผึ้งตรงกลางของหนังวัวหรือหนังกวาง เพื่อให้เสียงดี และดัง
6. ใช้เชือกรัดหนังวัวหรือหนังกวางอีกที
7. ทำสายสะพายไว้คล้องคอเมื่อเวลาตีกลอง
8. ใช้เศษแก้ว หรือใบมะนอดขัดผิวเนื้อไม้ให้เรียบกล่อง

จะใช้ตีในเฉพาะพิธีกรรมเท่านั้น เช่น ใช้ตีช่วงปีใหม่เป็นส่วนใหญ่ และรองลงมาก็ใช้ในวันศิลชาวลาหู่จะมีวันศีลเดือนละ 2 ครั้ง คือในเดือนขึ้น กับเดือนลง หรือขึ้น 15 ค่ำ และแรม 15 ค่ำทุกเดือน

ขลุ่ยไม้ไผ่ (แล้กาชุ่ย)

ขลุ่ยของลาหู่แบ่งออกเป็น 4 ชนิดคือ
แบบ 1 รู, 2 รู,4 รู และ 5 รู
วัสดุอุปกรณ์
ไม้ไผ่หรือไม้เฮี้ย
มีดปลายแหลม
วิธีการทำ
1. เอา ไม้ไผ่มาตัดตามชนิดของขลุ่ย เช่น ถ้าเป็นขลุ่ย 1 รู ไม้ไผ่ก็ต้องตัดให้สั้น ถ้าเป็นขลุ่ยแบบ 2 รูขึ้นไป ก็ต้องเพิ่มความยาวของขลุ่ยขึ้นไปอีก
2. เอามีดปลายแหลมเจาะรูไม้ไผ่ตามแบบที่ต้องการ โดยระยะห่างของแต่ละรูต้องเท่ากัน
3. ทด ลองเป่าดูว่าเสียงดีหรือไม่ถ้าเสียงยังไม่ดี ก็ต้องตัดส่วนท้ายของขลุ่ยออกไปทีละนิดจนกว่าเสียงจะดี ใช้เป่าเล่นได้โดยไม่จำเ็ป็นว่ากับเทศกาลเป่าได้ทุกยามว่าง หรือเหงา ๆ ขึ้นมาก็เป่าเป็นเพลงตามแต่ความสามารถได้>

จิ๊งหน่อง (อ้าทา)

วัสดุอุปกรณ์
-ไม้ไผ่
วิธีการทำ
1. เอาไม่ไผ่มาตัดยาวประมาณ 1 คืบเพื่อเอาไว้เก็บอ๊าทา
2. เอาไม้ไผ่มาผ่าเป็นชิ้นเล็กๆ 2 ชิ้น กว้างประมาณ 1 ซม. ยาวประมาณ 15 ซม.
3. เอาไม้ไผ่ทั้ง 2 ชิ้นมาตัดปลายให้แหลมยาวประมาณ 1 นิ้ว เพื่อใช้ดีดเวลาเป่า
4. ต่อจากปลายแหลมก็จะต้องเหลาไม้ให้บางๆ อีกยาวประมาณ 1 นิ้วครึ่ง
5. ผ่า ไม้ออกเป็น 3 ส่วนยาวประมาณ 3 นิ้วส่วนตรงกลางของไม้ซึ่งจะทำเป็นลิ้นนั้น จะต้องตัดส่วนท้ายให้ขาด เหลาให้กลมและยาวประมาณ 1 นิ้วครึ่ง
6. ทำอ๊าทาเหมือนกันทั้งหมด 2 อัน

จิ๊งหน่องเช่นเดี่ยวกันกับขลุ่ยเล่นได้ทุกเวลา ไม่จำต้องเทศกาล

ฆ้อง (โบโกโล) ฉิ่ง (และแส่)

เครื่องดนตรีทั้ง 2 ชนิดนี้ ชาวบ้านไม่สามารถทำขึ้นมาเองได้ ต้องไปหาซื้อมาจากที่อื่น หรือได้มาจากการ แลกเปลี่ยนสินค้ากับคนต่างถิ่น เนื่องจากชาวบ้านไม่มีวัสดุอุปกรณ์ในการทำเครื่องดนตรีทั้ง 2 ชนิดนี้ ฉิ่ง และฆ้อง ใช้เฉพาะในประเพณี เช่น ประเพณีกินวอ หรือปีใหม่ (เขาะจาเว) ของชาวลาหู่ แต่ฆ้องโตโบ ซึ่งเป็นผู้นำศาสนาในหมู่บ้าน ถ้าจะทำพิธีก็จะใช้ตีทุกครั้งที่ทำพิธีสวด

เครื่องดนตรีประเภทดีด
ซึง (เต่อสื้อโก่ย)

วัสดุอุปกรณ์
ไม้เนื้อแข็งชนิดใดก็ได้
ลวด หรือสายเอ็น
วิธีการทำ
1. ตัดไม้มา 1 ท่อน ความหนาพอประมาณ
2. ตัดแต่งให้เป็นรูปร่าง
3. ส่วนหัวเจาะรู 6 คู่ เหลาไม้ไผ่ใส่เข้าไป
4. ส่วนตัวคว้านเนื้อไม้ออกให้โปร่ง
5. เอาไม้มาปิดทับ และเจาะรูเล็กๆ ประมาณ 9-10 รูเพื่อให้เกิดเสียง
6. เอาลวด หรือสายเอ็นมาขึงให้ตึง โดยร้อยไว้ที่ไม้ไผ่ที่ได้เจาะรูไว้แล้ว 6 คู่
เล่นได้ตลอดไม่เกี่ยวกับพิธี และประเพณีใดใด

ขลุ่ยต้นข้าว (แล้ลู)
วิธีการทำ
แล้ลูจะคล้ายกับการทำแล้ก่าชุ่ย แต่ต่างกันตรงที่วัตถุดิบ ซึ่งแล้ลูจะใช้ต้นข้าวทำแทนไม้ โดยต้นข้าวจะต้องมีข้อต่อของต้นข้าวติดมาด้วย 1 ข้อ และจะต้องทำลิ้นด้วยเพื่อให้เกิดเสียงจะมีเล่นก็ช่วงฤดูกาลเก็บเกี่ยวข้าว เท่านั้นที่จะมีให้เล่นกัน เพราะว่าต้นข้าวหาไม่ได้ในฤดูอื่น ๆ ขลุ่ยต้นข้าว ไม่เกี่ยวกับประเพณีเพียงแต่ว่าความเชื้อชาวลาหู่ ถ้าจะเล่นในไร่ช่วงที่มีต้นข้าว หรือฤดูเก็บเกี่ยวข้าวไม่ดีนำมาเป่าเล่นเชื้อว่าฝนจะตกในวันนั้นทันที

เป่าใบไม้ (อ้าผะเม้อเว)
วัสดุอุปกรณ์
ใบไม้ชนิดใดก็ได้แต่จะต้องเป็นใบไม้ที่บาง ๆ ไม้เล็ก ๆ กลม ๆ
วิธีการทำ
1. ถ้าเป็นใบเดียวจะต้องพับใบไม้ครึ่งหนึ่งแล้วเป่าตรงรอยพับนั้นถ้าเป็นสองใบให้ใช้ไม้กลม ๆ ขนาดพอเหมาะ
2. อันวางบนใบไม้ อันละหนึ่งใบแล้วพับครึ่งหนึ่งก็สามารถเป่าตรงรอยพับได้เลยเป่าใบไม้

เป่าได้ทุกเมื่อถ้ามีความสามารถในทางด้านเป่าใบไม้ก็เล่นได้ ไม่เกี่ยวกับพิธีกรรมใดใด