ชนเผ่าอาข่า - บทความ มิดะ

ชนเผ่าอาข่า- มิดะ

"บนฟ้ามีเมฆลอย บนดอยมีเมฆบัง มีสาวงามชื่อดัง อยู่หลังแดนดงป่า มีกะลาล่าเซอ มีหนุ่ม ๆ เผลอฮ้องหา มีสาวงามขึ้นมา แล้วมี มิดะ....."

นี่คือผลงานเพลงของจรัล มโนเพชร ที่ดังก้องไปทั่วหุบเขา หลายคนคงเคยได้ยินเพลงนี้ ตามความเข้าใจของหลาย ๆ คน เกี่ยวกับมิดะ ว่าเป็นนิยามที่ใช้กับตำแหน่งที่ขึ้นชื่อในชนเผ่าอาข่า ที่คอยสอนเรื่องกามวิธีให้กับชายหนุ่มที่ยังไม่เคยผ่านการได้เสียกับหญิงใดมาก่อน ชายหนุ่มที่จะแต่งงานกันต้องได้รับการสอนสั่งจาก มิดะ ให้รู้จักการปรนนิบัติมอบความสุขให้กับคนรัก หรือภรรยาคู่ชีวิตของตนต่อไป ถือว่าเป็นการเรียนรู้ขั้นพื้นฐาน นี่คือสิ่งที่หลายคนเข้าใจมาโดยตลอด และกำลังอื้อฉาวมาจนถึงทุกวันนี้

มิดะ หมายถึงอะไร มีใครตอบได้บ้าง.... มันมาจากกลุ่มอาข่าจริงหรือเปล่าคุณรู้เหรอ ? ผมเองในฐานะคนอาข่าคนหนึ่งที่ถูกมองมาจากเรื่องแบบนี้ มุมมอง และสายตาของคนทั้งโลกที่มองมากับเรา มันคือสายตาที่ดูถูกเหยียบหยาม เหมือนไม่ใช่มนุษย์ด้วยกัน เพราะกระแสที่มันกำลังดังระเบิด ไม่ว่าตามสื่อต่าง ๆ หรือข้อมูลตามนิตยสาร มีคนมาถามผมบ่อยว่า คนอาข่ามีแบบนี้ด้วยหรือ???... ผมก็ตอบว่าไม่มีนี่ เหตุที่ผมตอบได้เต็มปากว่าอาข่าไม่มีตำแหน่ง "มิดะ" ที่ว่านี้ ก็เพราะว่าไม่มีจริง ๆ ในชนเผ่าอาข่าเท่าที่ผมรู้ ทุกครั้งที่มีคนมาถามผมมักจะมามองตัวเองเสมอว่า คนอาข่าเราต้องสอนกันถึงขนาดนี้เลยเหรอ มันเป็นเรื่องพื้นฐานที่ทุกคนต่างรู้กันอยู่แล้ว จะต้องมีคนมาสอนให้ทำไมอีก ??...... คิดได้ไง คิดว่าหลายคนคงได้ดูหนังเรื่องมิดะ แล้ว ไม่ว่าบทที่จรัล มโนเพชร์ เขียนเอง หรือของนิรนาม ณ แดนฝัน เขาทำก็ถูกเพื่อการค้า แต่เขาอาจไม่ได้เจาะลึกในเรื่องข้อมูลที่จะเอามาเผยแพร่ เรากลายเป็นสินค้าของคนอื่นโดยไม่รู้ตัว ถ้าเขาเอาวัฒนธรรมของเรา หรือความจริงที่เรามีอยู่ไปเพื่อการเผยแพร่ก็น่าชื่นชม เราชมเพื่อความบันเทิง โดยไม่รู้ว่าโลกภายนอกไปถึงไหนแล้ว และไม่รู้ว่าเราถูกกระทำอยู่โดยที่เราไม่รู้ตัว

หลายคนคงเคยดูหนังเรื่อง มิดะ ที่นิรานาม ณ แดนฝันเป็นคนเขียนบท เรื่องมีอยู่ว่า ชุดที่นักแสดงสวมใส่ตอนถ่ายทำนั้นเป็นชุดของชนเผ่าม้ง ไม่ใช่ชุดอาข่าอย่างที่ท่านคิด ท่านอาจไม่รู้ด้วยซ้ำว่า การแต่งกายของอาข่าเป็นอย่างไร ทีนี้เราลองมามองอีกแง่หนึ่งซิว่าเขาอาจตีรวมเรื่องราวของมิดะ ว่ามาจากกลุ่มของชาวเขาอย่างแน่นอน ม้งหรือลาหู่ฉันไม่สน...ฉันรู้ว่ามันมีจริง คุณรู้แค่นี้คุณก็ทำตามนี้ โดยที่คุณไม่ได้เข้าไปศึกษาถึงเรื่องราวเหล่านี้อย่างแท้จริง จากหมู่บ้านหรือชุมชนที่ท่านคิดว่าสามารถที่จะบอกหรือให้ข้อมูลกับเรา เกี่ยวกับที่มาของเรื่องราวนี้ได้ สิ่งที่อยากบอกกับทุกๆคน..........ความ จริงแล้วเรื่องเพศในกลุ่มชนเผ่าอาข่าเป็นเรื่องธรรมชาติ แต่อาข่าก็ให้เกียรติกับผู้หญิง คงไม่มีใครเชื่อว่าสมัยก่อนการคบหากันของหนุ่มสาวจะเป็นแบบไม่เปิดเผย และจะไม่มีการเสียตัวจนกว่าจะแน่ใจว่า อยู่ร่วมกันได้ หรือพร้อมที่จะแต่งงานกัน ไม่ได้ซีเรียสอะไร กับเรื่อง มิดะ มาก แต่คนเราทุกคนเหมือนกันซะที่ไหน ปัญหาจึงไม่ได้มีแค่นั้นไง อื้อฉาวมาจนถึงทุกวันนี้ แล้วเราในฐานะคนที่ถูกมอง หรือถูกกระทำเราจะนิ่งเฉยแบบนี้เหรอ ลูกหลานเราในวันข้างหน้าล่ะ เขาก็ต้องรับไปแบบเต็ม ๆ โดยที่เขาไม่ได้รู้เห็นอะไรเลย แล้วคนที่เขียนเรื่อง มิดะ ไม่ว่าในแนวเพลงหรือหนังเพื่อความบันเทิง บุคคลเหล่านั้นเคยคิดหรือเปล่าว่า สิ่งเหล่านี้อาจส่งผลกับบุคคลอีกมากที่ไม่ได้รู้เห็นอะไรเลย คนรุ่นหลังๆต้องมาตามบอกว่าในกลุ่มเราไม่มีนะและไม่เคยได้ยินด้วย อาจมีอยู่ในชนเผ่าอื่นที่ไม่ใช่อาข่าหรือเปล่า

อย่างเช่นเป็นโอกาสดีของผมที่ได้ไปศึกษาวัฒนธรรมของอาข่าที่อยู่อีกประเทศหนึ่ง คือประเทศลาว ซึ่งมีชนเผ่าอาศัยอยู่ที่นั่นเยอะเหมือนกัน ได้แลกเปลี่ยนพูดคุยกันถึงเรื่องราว และวิถีความเป็นอยู่ของอาข่าที่อยู่ในประเทศลาว กับลุงที่เป็นอาข่าคนหนึ่ง อายุประมาณ 50 กว่าแล้ว ผมบอกกับแกว่าในเมืองไทยมีเรื่องของ มิดะ ด้วยที่คอยสอนเรื่องกามวิธีให้กับหนุ่มอาข่าที่จะแต่งงานกัน ผมถามแกต่อว่าเคยได้ยินบ้างหรือป่าว ? แกก็ตอบมาอย่างเต็มปากว่า อายุจนปูนนี้แล้ว ยังไม่เคยได้ยินเลย แกบอกว่าของเราก็มีแต่ "หมี่ดะ" นี่ไม่ใช่ มิดะ และหมี่ดะ ก็คือผู้หญิงธรรมดาของอาข่าที่ยังไม่ได้แต่งงาน พูดง่าย ๆ ว่ายังไม่มีผัวเป็นตัวเป็นตน ไม่มีตำแหน่งใด ๆ เลย ไม่มีที่ว่าสอนเรื่องกามวิธีให้กับหนุ่มที่กำลังจะแต่งงานกัน    

หลังจากที่ได้พูดคุยกับลุงคนนั้นแล้วก็ได้มีโอกาสคุยกับไกด์ท้องถิ่นที่เป็นชน เผ่า ขมุ หรือลาวเทิ่ง แกบอกว่าเมื่อก่อนในชนเผ่าขมุนั้นมีตำแหน่งที่ขึ้นคล้าย ๆ กับ มิดะอยู่ แต่จะมีด้วยกัน 2 คน คือ ผู้ชาย 1 คน ผู้หญิง 1 คน ซึ่งก็มีหน้าที่ในการสั่งสอนเรื่องกามวิธีให้กับหนุ่มสาวที่จะแต่งงานกัน หนุ่มสาวที่จะแต่งงานกันต้องเสียความบริสุทธิ์ให้กับ 2 คนนี้ก่อน ถ้าใครไม่ยอมเสียความบริสุทธิ์ให้กับ 2 คนนี้ ถือว่าผิดประเพณี หรือไม่เคารพในกฎของเผ่าที่มีอยู่ จะถูกเนรเทศออกจากหมู่บ้าน ......แต่ของเค้าไม่ได้ชื่อมิดะ ผมก็ถามด้วยความอยากรู้ว่า ตำแหน่งที่ว่านี้ มีชื่อว่าไรล่ะ? แล้วปัจจุบันยังมีอยู่หรือเปล่า เค้าบอกว่าจำชื่อไม่ได้ และปัจจุบันก็ไม่มีแล้ว จากที่นี่เราจะเห็นว่าตำนานเรื่อง มิดะ มาจากความไม่ละเอียดของข้อมูลหรือเปล่า ??????? บางทีเราอาจต้องมองเชิงลึกกว่านี้ ประเพณีวัฒนธรรมของชนเผ่าย่อมต่างกันโดยสิ้นเชิง สลับซับซ้อนเกินที่เราจะเข้าใจในระยะเวลาเพียงอันสั้น