ชนเผ่าอาข่า - ประเพณี พิธีถวายทานให้ผีเปรต

ชนเผ่าอาข่า : พิธีถวายทานให้ผีเปรต 

อ่าข่าเป็นชนเผ่าที่มีความเชื่อในเรื่องวิญญาณ ภูตผี ปีศาจ ไสยศาสตร์สิ่งเร้นลับ พิธีกรรม คำสอนที่ได้รับการปลูกฝังมาจากบรรพบุรุษ และสืบทอดปฏิบัติ ตามอย่างเคร่งครัด เมื่อเจ็บไข้ได้ป่วยก็ต้องทำพิธี เพราะอ่าข่ามีความเชื่อว่า คนที่เป็นไข้หรือไม่สบายนั้น เกิดจากผีเข้าสิงในร่างของมนุษย์ จึงต้องทำพิธี เลี้ยงผีดังเช่นพิธีถวายทานให้ผีเปรตนี้พิธีถวายทานให้ผีเปรตอ่าข่าเรียกว่า “ค๊าด่าฉี่เออ” เป็น พิธีกรรมที่ชาวอ่าข่าได้ปฏิบัติกันมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ ไม่มีการระบุว่า เกิดขึ้นเมื่อใด ซึ่งการประกอบพิธีกรรมนี้ทำเพื่อเชื้อเชิญวิญญาณ เจ้าเมือง ทาส ผีเปรต ของเผ่าต่างๆที่อาศัยอยู่ในชุมชนออกจากชุมชนไป รวมทั้งสิ่ง เลวร้าย หรือโรคภัยไข้เจ็บต่างๆที่เกิดขึ้นกับมนุษย์และสัตว์ ไม่ให้มารังครวญ ในชุมชนอีกต่อไป

และที่สำคัญ พิธีกรรมนี้จะทำก็ต่อเมื่อมีโรคระบาดในชุมชน ไม่ว่าโรคที่เกิดขึ้นกับมนุษย์หรือสัตว์เลี้ยง ซึ่งถ้าหากมี โรคมาระบาดในชุมชน ชุมชนนั้นๆก็จะประกอบพิธีถวายทานให้ผีเปรต โดยใช้เวลาในการประกอบพิธีเพียง 1 วัน ดังนั้นเมื่อถึงวันกำหนดจะประกอบพิธีถวายทานให้ผีเปรต “ค๊าด่าฉี่เออ”ชุมชนจะเลือกวันฤกษ์ดีขึ้นมา จากนั้นก็จะ ทำการประกอบพิธี ซึ่งในการประกอบพิธีจะแบ่งได้ 3 รอบดังนี้ คือรอบแรก อาข่าเรียกว่า “ถี่ข่า” คือการประกอบ พิธีกรรมครั้งที่ 1 จะเริ่มประกอบพิธีหลังจากปลูกสร้างประตูหมู่บ้านแล้ว ประมาณเดือน เมษายน – ตุลาคม รอบที่ 2 อ่าข่าเรียกว่า “หยี่ข่า” ประกอบพิธีหลังจากประเพณีไล่ผี “ค้องแย๊ะแย๊ะเออ” หรือออกพรรษาอ่าข่า ช่วง ระหว่างเดือนพฤศจิกายน – ธันวาคม รอบที่ 3 อ่าข่าเรียกว่า “ซึ้มข่า” ประกอบพิธีหลังประเพณีปีใหม่ลูกข่าง “ค๊าท้องพ๊าเออ” ช่วงระหว่างเดือน มกราคม – มีนาคม

ขั้นตอนในการประกอบพิธีกรรม
1. ตัดไผ่เนื้ออ่อน "ไผ่เฮี้ย” มาทำตะแกรงที่บ้านของผู้นำศาสนา “โจ่วมา” ขนาดความกว้างประมาณ 2x3 เมตร จากนั้นก็ปูทับด้วยใบตอง
2. ให้ คนในชุมชนแต่ละหลังคาเรือนนำข้าวปลาอาหาร ของกิน ดอกไม้ เมล็ดพันธุ์ต่างๆ พร้อมผ้าสีตัดเป็นชิ้นๆมาวางบริเวณตะแกรงที่เตรียมไว้ ซึ่งบางครอบครัวก็ทำตะแกรงเล็กๆแล้วมาวางก็มี
3. ปั้นรูป ตุ๊กตาโดยใช้ดินมาปั้น รูปที่ปั้นไก้แก่ ช้าง ม้า วัว ควาย แล้วใส่ในตะแกรงไว้ อ่าข่ามีความเชื่อเกี่ยวกับการปั้นรูปสัตว์ต่างๆว่า สัตว์เหล่านี้จะนำผีนายของหัวเมืองต่างๆ ที่เข้ามาอยู่ในชุมชนออกไปจากชุมชน โดยจะขี่รูปสัตว์เหล่านี้แล้วออกไป
4. เมื่อ ทุกครอบครัว วางเครื่องสังฆทานพร้อมแล้ว ก็จะช่วยกันยกตะแกรงไปทิ้งบริเวณทางเข้าชุมชนด้านทิศเหนือ เมื่อทิ้งตะแกรงเสร็จก็ถือว่าเสร็จสิ้นพิธีกรรม

ความสำคัญของพิธีถวายทานให้ผีเปรต “ค๊าด่าฉี่เออ”
* เป็น กระบวนการสร้างขวัญกำลังใจให้กับคนในชุมชน ให้คนในชุมชนมีความเข้มแข็งทางด้านจิตใจ เพื่อสร้าง ความต้านทาน เนื่องจากช่วงที่อ่าข่ากำหนดทำพิธีกรรมนี้ขึ้น ก็จะตรงกับจังหวะที่มีการเปลี่ยนแปลงฤดู ซึ่งคนใน ชุมชนมีโอกาสที่จะเจ็บป่วยได้ง่าย สุขภาพจะไม่ค่อยดี อีกประเด็นหนึ่ง ทำพิธีในช่วงที่มีโรคภัยไข้เจ็บ จึงถือว่า เป็นมิติหนึ่งของการสร้างขวัญกำลังใจให้กับคนในชุมชน(วัคซีนจิตใจ)
* อ่า ข่าเชื่อว่าภูต ผี ปีศาจ เปรต วิญญาณของเผ่าพันธุ์ต่างๆที่ล่วงลับไปแล้ว จะมาหากินกับมนุษย์ซึ่งเป็นเจ้ากรรมนายเวร มาอาศัยอยู่ในชุมชนจริง ดังนั้นการประกอบพิธีถวายทานให้ผีเปรต "ค๊าด่าฉี่เออ"ถือว่าเป็นการทำบุญ ถวายทานให้เจ้ากรรมนายเวรของชนเผ่าต่างๆที่ล่วงลับไปแล้ว โดยเชิญออกจาชุมชน เพื่อไปสู่สุขติ

ปัจจุบันการประกอบพิธีถวายทานให้ผีเปรต “ค๊าด่าฉี่เออ” หลายชุมชนจะประกอบเพียงครั้งเดียวต่อปี หรือบางปีก็ไม่มีการประกอบพิธีดังกล่าว เนื่องจากการระบาดของโรคต่างๆ ไม่ค่อยมี อย่างไรก็ตามหากชุมชนใดมีโรคภัยไข้เจ็บมาเบียดเบียน สามารถที่จะประกอบพิธีกรรมนี้ได้ 3 รอบต่อปี