มารู้จักเทคนิคการทอผ้าแบบ เกาะ / ล้วง

เทคนิคการทอผ้าแบบ เกาะ / ล้วง

ขอบคุณภาพและเนื้อหาจากหนังสือ ผ้าไทย
สำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
 

การทอผ้าเกาะ / ล้วง เป็นรูปแบบการทอผ้าที่นิยมกันในภาคเหนือของประเทศไทย ในกลุ่มไทลื้อ อำเภอเชียงคำ และอำเภอเชียงม่วนจังหวัดพะเยา และอำเภอเชียงของ  จังหวัดเชียงราย เรียกเทคนิคนี้ว่า เกาะ ส่วนไทลื้อที่จังหวัดน่านเรียกว่า ล้วง

เกาะ เป็นวิธีการทอที่ไม่ได้ใช้เส้นพุ่งสอดจากริมผ้าด้านหนึ่งไปสู่ริมผ้าอีกด้านหนึ่ง ตามวิธีการทอแบบธรรมดาทั่วไป และไม่เพิ่มด้ายเส้นพุ่งพิเศษเข้าไปในเนื้อผ้าเช่นวิธีการจก แต่การทอแบบเกาะ ใช้พุ่งหลาย ๆ สีเป็นช่วง ๆ ทอด้วยวิธีธรรมดาโดยการเกี่ยวและผูกเป็นห่วง  (hook and dove – tail) รอบเส้นยืน ไปเป็นช่วงตามจังหวะลวดลาย เป็นผ้าที่เรียกกันโดยทั่วไปว่า ผ้าลายน้ำไหล

 
ประเภทผ้า :
- เกาะ / ล้วง
- ผ้าซิ่นไทลื้อ จังหวัดน่าน
- เส้นยืน ฝ้ายสีแดง
- เส้นพุ่ง ฝ้ายสีขาว สีเขียว สีชมพู สีม่วง สีส้ม และสีเหลือง 

ผ้าทอลายน้ำไหล มีชื่อเรียกกันไปตามลักษณะที่ทอ เช่น ลายทางยาวและเป็นคลื่นเหมือนกับบันไดมองดูเหมือนสายน้ำกำลังไหล เรียกลายนี้ว่า ลายน้ำไหล นับเป็นต้นแบบดั้งเดิม ต่อมาหยักของลายน้ำไหลเป็นลายคล้ายจรวดกำลังพุ่ง เรียกกันว่า ลายจรวด เมื่อนำลายน้ำไหลมาต่อกันมีจุดช่องว่างตรงกลางเติมเส้นลายเล็ก ๆ แยกออกรอบตัว มองดูคล้ายดอกไม้ หรือ แมงมุม

ลายอีกแบบหนึ่งที่เอาลายน้ำไหลมาหักมุมให้ทู่แล้วสอดสีด้ายเหลี่ยมกันเป็นชั้น ๆ เรียกลาย เล็บมือ อีกแบบหนึ่งได้นำลายน้ำไหลมาประยุกต์เป็นลักษณะคล้ายเจดีย์เป็นชั้น ๆ มียอดแหลม เรียกว่า ลายธาตุ ส่วนลายที่ใช้เส้นด้ายหลาย ๆ สี ทอซ้อนกันเป็นชั้น ๆ เรียกว่า ลายกาบ เป็นต้น

แต่เดิมชาวไทลื้อนิยมทอผ้าลายน้ำไหลโดยใช้ฝ้ายสีสันที่สดใส ทอย้อนสลับกลับไปมาตามจังหวะลวดลาย และนิยมฝ้ายสีขาวทอเกาะเป็นขอบ  คล้ายฟองคลื่นของสายน้ำ แทรกสลับระหว่างช่วงลวดลายในปัจจุบันได้มีการพัฒนาสีสันให้หลากหลาย และมีการใช้เส้นด้ายทำด้วยดิ้นเงิน ดิ้นทอง เพื่อเพิ่มความหรูหราแวววาวให้ผืนผ้า

   
ผ้าซิ่นตีนต่อไทลื้อ ส่วนตัวซิ่นทอด้วยเทคนิคเกาะ

ประเภทผ้า :
- ผ้าเกาะ / ล้วง
- ผ้าซิ่นตีนต่อไทลื้อ
- เส้นยืน  ฝ้ายสีดำ
- เส้นพุ่ง ฝ้ายสีแดง สีขาว สีเขียว สีน้ำเงิน สีครีม สีฟ้า และสีส้ม

การทอผ้าด้วยเทคนิค เกาะ/ล้วง นี้นอกจากจะนิยมทอกันอย่างแพร่หลายในกลุ่มไทลื้อซึ่งอาศัยอยู่ทั่วไปในภาคเหนือแล้ว ยังพบที่อำเภอฟากท่า จังหวัดอุตรดิตถ์  ซึ่งมีกลุ่มคนไทยเชื้อสายไทลาว โดยนิยมทอวิธีเกาะ/ล้วงเป็น ตัวซิ่นเช่นเดียวกันกับกลุ่มไทลื้อ แต่ส่วนตีนซิ่นที่อำเภอฟากท่านิยมต่อด้วยตีนจก ส่วนไทลื้อนั้นส่วนตีนซิ่นจะเป็นพื้นสีดำ

ประเภทผ้า :
- ผ้าเกาะ / ล้วง
- ผ้าซิ่นไทลาวที่อำเภอฟากท่า จังหวัดอุตรดิตถ์

ต้นฉบับ : http://www.thaitextilemuseum.com/HOME/NaNa/textilekoo/textilekoo.html