นานาสาระผ้าจกไท-ยวน (2) ผ้าจกไท-ยวน ราชบุรี

นานาสาระผ้าจกไท-ยวน (2) ผ้าจกไท-ยวน ราชบุรี

ลักษณะของผ้าจกไท-ยวน ราชบุรีมีหลากหลายลักษณะ มีวิธีการใช้แตกต่างกันตามวัตถุประสงค์ผ้าที่ใช้ในชีวิตประจำวันสมัยก่อนของชาวไท-ยวนมีหลายประเภท แต่ละชนิดมีจุดเด่นอยู่ในตัวเอง ผ้าบางชิ้นใช้เพียงครั้งเดียวในชีวิต บางชิ้นใช้เกือบทุกวัน สามารถแยกลักษณะเด่นๆ ของผ้าไท-ยวน ราชบุรี ได้ดังนี้

1. ผ้าปรกหัวนาค

เป็นผ้าจกที่ใช้คลุมหัวนาค ขณะแห่นาคไปบวช เป็นผ้าที่ทอด้วยฝ้ายหรือไหม จกลวดลายอย่างสวยงาม มีขนาดยาวประมาณ 16-19 นิ้ว กว้างประมาณ 15-17 นิ้ว ตรงกลางของผ้าจะปล่อยให้มีผืนผ้าสีขาว ขนาด 3 x 4 นิ้ว ชายผ้าทั้งสี่ด้านมีชายครุยร้อยด้วยลูกปัดสีต่างๆ อย่างสวยงาม

2. ย่าม ย่ามของชาวไท-ยวน มี 3 ชนิด คือ

2.1  ย่ามจก เป็นย่ามที่ตัดเย็บด้วยผ้าจกที่ทอขึ้นเป็นการเฉพาะเพื่อใช้ทำย่ามจก เป็นศิลปะชั้นสูงในจำนวนย่ามทั้งหมดของไท-ยวน ราชบุรี มักนิยมทอถวายพระหรือผู้ที่ตนนับถือไว้ใช้ใส่สัมภาระต่างๆ

2.2  ย่ามแดง เป็นย่ามสำหรับผู้หญิงไว้ใช้สำหรับใส่หมากพลูหรือสัมภาระต่างๆ เมื่อต้องเดินทางไกล โดยจะทอด้วยฝ้ายมีลายเส้นในตัว เย็บด้วยมือ มีขนาดไม่ใหญ่นัก มีการตกแต่งลวดลายบางส่วนแต่ไม่มากนัก

2.3  ย่ามงาน ย่ามชนิดนี้มีใช้กันทุกครอบครัว สำหรับใส่ผลิตผลทางการเกษตรเพื่อนำไปขายหรือเดินทางเข้าไปหาของป่า หรือใช้สำหรับหมักแป้งทำขนมเส้น  (ขนมจีน) ดังนั้นย่ามงานจึงมักเป็นย่ามมีขนาดใหญ่

  
3. ผ้าขาวม้าจก

มักทอเป็นพื้นสีแดงจกชายผ้าทั้งสองข้าง ลวดลายที่จกจะเป็นลายขอเหลียว ลายคน ลายม้า ลายต้นไม้ เป็นต้น

4. ผ้าขาวม้าแดง

มักทอด้วยผ้าฝ้ายสีแดง มีลายเส้นในตัว ชายทั้ง 2 ด้านมักทอเป็นสีดำ หรือสีเขียว นิยมใช้กันในสมัยก่อนปัจจุบันการทอและใช้อยู่ในตำบลดอนแร่

5. ผ้าแตะจก 

เป็นผ้าจกขนาดเล็กจกชายทั้งสองด้านด้วยลวดลายต่างๆ ใช้สำหรับเช็ดหน้าหรือเช็ดน้ำหมาก

6. กระเป๋าถักคาดเอว 

กระเป๋าคาดเอวของไท-ยวนเป็นศิลปหัตถกรรมที่ประณีตสวยงาม เป็นกระเป๋าที่ฝ่ายหญิงถักให้แก่สามีหรือคนรักเพื่อใส่สัมภาระเวลาออกไปนอกบ้าน  ปัจจุบันไม่มีการทำกันแล้วที่มีอยู่จึงเป็นของเก่าที่ยังคงเก็บรักษาเอาไว้

7. หมอนจก

ชาวไท-ยวน ราชบุรีนิยมทอจกทำหน้าหมอนเพื่อถวายวัดลักษณะการจกจะจกด้านข้างทั้ง 2 ด้านของตัวหมอน เป็นลวดลายต่างๆ มักพบเห็นตามวัดของชุมชนไท-ยวน เช่น ในตำบลคูวัด ดอนแร่ ฯลฯ หมอนจกของไท-ยวนจะแตกต่างกับหมอนจกที่อื่นๆ ซึ่งมักจกบนหน้าหมอน

 8. ผ้าม่วง

(ผ้าโจงกระเบน ผ้าต้อย) ผ้าม่วงไม่ได้เป็นผ้าของชาวไท-ยวน แต่ดั้งเดิม แต่เป็นผ้าที่นำมาใช้ตามยุคสมัยที่เปลี่ยนไป โดยชาวไท-ยวนจะนุ่งผ้าม่วงแทนกางเกงพื้นเมืองเมื่ออกงานสำคัญต่าง ๆ แต่ปัจจุบันไม่ค่อยพบเห็นคนไท– ยวนนุ่งผ้าม่วงกันแล้ว

(ยังมีอีกเพียบ อ่านต่อคลิกที่นี่จ๊ะ)

ต้นฉบับ :  http://www.thaitextilemuseum.com/HOME/jok/jok1/jok1.html