ประวัติศาสตร์ล้านนา - แคว้นโยน หรือ ยวน

แคว้นโยน หรือ ยวน

แคว้นโยน หรือ ยวน ใน เขตชุมชนที่ราบลุ่มน้ำกกเป็นถิ่นฐานดั้งเดิมของกลุ่มคนไทยวน เรื่องราวเก่าแก่ของชุมชนได้รับการเล่าขานเป็นตำนานเชียงแสนหรือตำนางสิงหน วัติกุมารหรือสิงหนติ โดยกล่าวถึงการเคลื่อน ย้ายเข้ามาสร้างเวียงโยนกในบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำกก กลุ่มคนไทยที่เวียงโยนกได้รับความทุกข์ยากจากการรุกรานของกรอม (ขอม) ซึ่งมีอิทธิพลในแถบนี้มาก่อน พระยาพรหมเป็นผู้ที่ขับไล่กรอมออกไปได้ เวียงโยนกมีกษัตริย์ปกครองสืบต่อมาอีกหลายองค์ ในที่สุดตำนานเชียงแสนอธิบายถือการสินสุดของเวียงโยนกว่า เวียงนี้ล่มจมเป็นหนองน้ำ เวียงโยนกที่ล่มนี้เข้าใจกันว่าอยู่ตรงบริเวณเวียงหนองในเขตอำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย

ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ กล่าว ถึงการก่อตั้งเมืองเงินยางโดยปู่เจ้าลาวจงหรือลาวจกหรือลวจังกราช ซึ่งเป็นปฐมวงศ์แห่งราชวงศ์ลวจังกราช หรือราชวงศ์ลาว กษัตริย์ในราชวงศ์นี้จะใช้คำนำหน้าว่า “ ลาว ” ปู่เจ้าลาวจงจึงมีฐานะเป็นผู้นำชุมชนซึ่งตามตำนานระบุว่า ปู่เข้าลาวจงเนรมิตบันไดเงินเสด็จลงมาจากสวรรค์พร้อมบริวาร เพื่อลงมาสร้างบ้านแปลงเมือง ปู่เจ้าลาวจงจึงมีลักษณะกึ่งเทวะ โดยที่กษัตริย์องค์ต่อ ๆ มาไม่มีผู้ใดมีฐานะเป็น “ ปู่เจ้า ” เลย สังคมของกลุ่มคนไทยในเวลานั้นมีอาชีพทำนา ตั้งบ้านเรือนบนสองฟากฝั่งแม่น้ำกก

ชุมชนต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นโดยมีเมืองเงินยางเป็นศูนย์กลางนั้น เข้าใจว่าสังคมในชุมชนมีลักษณะความผูกพันแบบเครือญาติ โดยกษัตริย์ส่งราชบุตรไปสร้างบ้านแปลงเมืองตามที่ต่าง ๆ เกิดเป็นเมืองหรือชุมชนแห่งใหม่เกิดขึ้น ซึ่งเป็นสิ่งที่ได้รับการส่งเสริมกันมากในสมัยราชวงศ์ลาว และผลที่เกิดขึ้นประการหนึ่งคือ ราชวงศ์ลาวเป็นต้นวงศ์ของเมืองต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นมากมายทั่วไปในล้านนา และอาจเลยไปถึงสิบสองพันนาด้วย

ราชวงศ์ลาวมี กษัตริย์สืบต่อมา 25 พระองค์ มีพระญามังรายเป็นลำดับที่ 25 ซึ่งต่อมาพระองค์ได้ก่อตั้งอาณาจักรล้านนาและก่อตั้งราชวงศ์มังรายขึ้น ในช่วงปลายพุทธศตวรรษที่ 18 เมืองเงินยางมีฐานะเป็นศูนย์กลางที่สำคัญและมีอำนาจทางการเมืองสูง อาจเป็นเพราะเมืองเงินยางยังใช้วิธีการสร้างอำนาจทางการเมืองโดยการอภิเษก สมรสกับเมืองต่าง ๆ ที่มีความสำคัญ เช่น พระญาลาวเม็งแห่งเมืองเงินยางอภิเษกสมรสกับนางอั้วมิ่งจอมเมือง (นางเทพคำข่ายหรือคำขยาย) ธิดาท่าวรุ่งแก่นชาย เมืองเชียงรุ่ง เขตสิบสองพันนา ซึ่งเป็นไทลื้อ การอภิเษกสมรสครั้งนี้ได้ให้กำเนิดพระญามังรายขึ้น