เครื่องมือของใช้ล้านนา - กรบ

กรบ
 
กรบ เป็นเครื่องมือชนิดหนึ่งที่ใช้แทงปลาขนาดตัวใหญ่ มีลักษณะคล้ายฉมวก บางทีก็เรียกว่า กบ หรือ ตบ กรบจะมีปลายเป็นเหล็กแหลมใหญ่กว่าฉมวก แต่มือถือเป็นด้ามไม้เนื้อแข็ง จะสั้นกว่าด้าม ฉมวกที่ทำด้วยไม้ไผ่ เหล็ก ปลายแหลมที่เป็นส่วนแทงปลาอาจมี ๓ แฉก และ ๗ แฉกก็ได้ การประดิษฐ์ด้ามกรบใช้สำหรับจับเวลาแทงปลาใช้ไม้เนื้อแข็ง ส่วนปลายด้ามถือทำให้โค้งงอ เพื่อให้จับได้แน่น เมื่อแทงปลาติดแล้วหากปลาดิ้นก็ใช้แรงน้ำหนักจากตัวคนกดลงไปที่ตัวปลาได้โดย ไม่เจ็บมือ ปลายด้ามกรบบริเวณมือจับ บางทีมีการแกะสลักลวดลายเป็นรูปหัวสัตว์ต่าง ๆ เช่น ลิง นก งู เป็นต้น ถัดจากมือจับซึ่งเป็นไม้ไผ่รวกลำเล็ก ๆ ข้อสั้น ๆ แข็งแรงทนทาน จำนวนลำไม้ไผ่จะเท่ากับจำนวนแฉกของกรบ เช่น ถ้ากรบที ๓ แฉก ก็ต้องใช้ไม้ไผ่ยาวขนาด ๕๐ - ๖๐ เซนติเมตร ๓ ท่อน ใช้หวายหรือลวดถักยึดให้แยกออกจากกันเป็นแฉก ปลายไม่รวกผูกยึดกับด้ามไม้เนื้อแข็ง เหล็กสวมทับกับไม้รวกนั้น ใช้วิธีการเผาเหล็กให้แดงใส่ครั่งไว้ในรูไม้ไผ่ กดเหล็กเข้าไปใน เมื่อครั่งละลายและเย็นลงแล้วจะยึดเหล็กสวมได้แน่น จากนั้น ใช้วงแหวนเหล็กกว้าง ๓ เซนติเมตร สวมทับรัดให้แน่นหนาอีกครั้ง ปลายกรบที่เป็นเหล็กสำหรับไว้แทงปลาจะแหลมคมมาก

วิธีใช้ ผู้ที่ออกไปหาแทงปลาจะจับที่มือถือ มักใช้กรบแทงปลาในบริเวณน้ำไหลลึกไม่เกินหัวเข่า วิธีการแทงปลาอาจหักกิ่งไม้วางห่าง ๆ บริเวณน้ำไหล หากปลาว่ายผ่านมาจะทำให้กิ่งไม้ที่ปักไว้ไหว ๆ เป็นสัญญาณให้รู้ว่าปลาว่ายผ่านมาแล้วจะได้แทงปลาได้ถูก หรืออาจใช้แทงปลาที่หลบอาศัยใต้ต้นวัชพืชในฤดูร้อน

กรบมักใช้กับการแทงปลาที่ตัวใหญ่ ๆ เช่น ปลาค้าว ปลาสวาย ปลากะโห้ ปลาเทโพ เป็นต้น หากจำพวกปลาดุก ปลาช่อน ค่อนข้างตัวเล็กกว่า มักใช้ฉมวกแทง

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . เคี้ยม บุญยังกองแก้ว , นาย อายุ ๖๗ ปี บ้านเลขที่ ๒๗ หมู่ ๒ ต อรัญญิก อ . เมือง จ . พิษณุโลก

๒ . ชุบ มณีปัญญา , นาย อายุ ๖๐ ปี บ้านเลขที่ ๖๑ หมู่ ๒ ต กลางดง อ . ทุ่งเสลี่ยม จ . สุโขทัย

๓ . น้ำค้าง พงษ์เหล็ง , นาย อายุ ๖๕ ปี บ้านเลขที่ ๓ / ๑หมู่ ๕ ต ท่าช้าง อ . พรหมพิราม จ . พิษณุโลก

๔ . เปย น้อยทิม , นาย อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๑๒ หมู่ ๖ ต โตนด อ . คีรีมาศ จ . สุโขทัย

๕ . ผวน จงปางมูล , นาย อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๑๐ / ๒ หมู่ ๖ ต โตนด อ . แม่สอด จ . ตาก

การขูดมะพร้าวโดยใช้กระต่ายขูดนับวันจะน้อยลง เพราะมีเครื่องมือขูดมะพร้าวชนิดใช้มือหมุน และแรงเครื่องยนต์เข้ามาแทนที่ ส่วนชาวบ้านก็ไม่ค่อยทำโครงไม้เป็นรูปสัตว์ชนิดอื่นอีก เพราะไม่มีเวลาประดิดประดอย เพียงแต่ใช้เหล็กแผ่น ๆ ทำเป็นเหล็กขูด และมีขาตั้งพื้นเชื่อมติดเป็นแผ่นเดียวกันเท่านั้น

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . เชื้อ เดียระดาษ , นาย อายุ ๖๐ ปี บ้านเลขที่ ๕๓ / ๒ ต ในเมือง อ . สวรรคโลก จ . สุโขทัย

๒ . ทรัพย์ พลมาก , นาง อายุ ๘๒ ปี บ้านเลขที่ ๔๙ / ๔ ต . ศรีสัชนาลัย อ . ศรีสัชนาลัย จ . สุโขทัย

๓ . ละม่อม แสนงาม , นาง อายุ ๖๖ ปี บ้านเลขที่ ๒๓ / ๕ ต ไผ่ล้อม อ . สวรรคโลก จ . สุโขทัย

๔ . ลิ ภู่ขาว , นาย อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๓๒ หมู่ ๒ ต เนินกุ่ม อ . บางกระทุ่ม จ . พิษณุโลก

๕ . เสริม เก่าธัญการ , นาย อายุ ๖๕ ปี บ้านเลขที่ ๘๘ หมู่ ๗ ต คนที อ . เมือง จ . กำแพงเพชร