เครื่องมือของใช้ล้านนา - พางลาง

พางลาง

พางลาง เป็นเครื่องทำให้เกิดเสียง บางทีเรียกว่า พังลาง ผางลาง หรือกระดิ่ง ก็มี

พางลาง ทำด้วยโลหะลักษณะคล้ายระฆังแต่แบนแคบมีหูร้อย ลูกพางลางหรือลูกตีจะมัดห้อยอยู่ในโพรงกลวงนั้น ทำไม้ยึดพางลาง และให้วางบนหลังสัตว์ได้ โดยการตีไม้ยึดให้ขนานกัน ๒ ท่อน ตัดเส้นหวาย ๒ เส้น สอดไปในรูไม้ที่เจาะไว้โน้มให้โค้งงอเท่ากับความสูงของพางลาง เส้นหวายโค้งทั้ง ๒ เส้นนี้จะขนานกับพางลางพางลางให้แน่น ใช้เชือกร้อยหูพางลางแล้วมัดกับเส้นหวายขนานกัน นำพางลางไปตั้งวางบนหลังสัตว์ ใช้เชือกผูกมัดรอบตัวสัตว์แล้วกลับมามัดตัวไม้รองพางลางอีกครั้งหนึ่ง

การใช้พางลางคงพัฒนามาจากการใช้กระดิ่งแขวนคอวัว คอควาย แต่เสียงกระดิ่งจะแหลมเล็กเหมือนๆ กัน จนไม่สามารถแยกสัญญาณได้ว่า เสียงที่ดังนั้นเป็นฝูงวัว ควาย ของตนหรือไม่ การทำให้เสียงดังและเสียงใหญ่จำเป็นต้องทำโพรงเหล็ก กว้าง มีลูกตีใหญ่ เมื่อพางลางมีขนาดใหญ่จึงไม่เหมาะที่จะใช้ผูกคอสัตว์ จึงได้นำมาวางบนหลังสัตว์แทน

ชาวบ้านและชาวเขามักนิยมใช้พางลาง ต่างบนหลังวัว ม้า ลา และล่อ ในขณะต่างสิ่งของหรือบรรทุก เช่น ข้าว ผัก ผลไม้ เนื้อสัตว์ เพื่อนำไปกินหรือไปขาย หนทางที่สัตว์เดินในระยะทางไกลเป็นกองคาราวาน อาจมีป่าไม้ ภูเขาสลับซับซ้อนทำให้หลงทางแตกกระบวนได้ง่าย เสียงสัญญาณของพางลางจะบอกทิศทาง ให้คนเดินคุมกระบวนตามหลังมาติดตามไปได้ถูกต้อง พางลางทำเล็กๆ ขนาดกระดิ่งผูกคอวัว คอควายก็มี

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . ทองพัด ทุมแพง , นาย อายุ ๖๐ ปี บ้านเลขที่ ๑๕๖ หมู่ ๗ ต . นาป่า อ . เมือง จ . เพชรบูรณ์

๒ . ผวน จงปางมูล , นาง อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๑๐ / ๒ ต . แม่ปะ อ . แม่สอด จ . ตาก

๓ . เพ็ง เปรมใจ , นาย อายุ ๘๒ ปี บ้านเลขที่ ๒๒ หมู่ ๖ ต . โตนด อ . คีรีมาศ จ . สุโขทัย

๔ . สงคราม ชมมี , นาง อายุ ๖๕ ปี บ้านเลขที่ ๑๗๕ หมู่ ๕ ต . นครไทย อ . นครไทย จ . พิษณุโลก

๕ . แสวง กันไชย , นาย อายุ ๗๔ ปี บ้านเลขที่ ๒๒ / ๔ ต . ห้วยใหญ่ อ . เมือง จ . เพชรบูรณ์