วันที่เอกสารถูกสร้าง: 
27/10/2008
ที่มา: 
เว็บไซต์ล้านนาคดี http://lanna.mju.ac.th/ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ "ทุกภาพ ทุกตัวอักษร มอบเป็นวิทยาทานแด่ทุกท่าน"

เบ็ดพาน

เบ็ดพาน เป็นเครื่องมือตกปลาชนิดหนึ่ง โดยมัดเบ็ดไว้เป็นจำนวนมากที่ค่าวเชือกเรียงกันเป็นระยะ ๆ แต่ไม่เกี่ยวเหยื่อล่อปลาใด ๆ ทั้งสิ้น บางทีชาวบ้านเรียกเบ็ดประเภทนี้ว่า เบ็ดอนาถา หรือเบ็ดระแวง

การทำเบ็ดพานจะซื้อเบ็ดขนาดใหญ่ ส่วนใหญ่ใช้เบ็ดเบอร์ ๕ ฟั่นเชือกทำเป็นค่าวยาวประมาณ ๕๐ เมตร ใช้เชือกฟั่นมัดกับตัวเบ็ดเป็นเงื่อนเรียกว่า เงื่อนตระกุดเบ็ด สายเบ็ดแต่ละสายจะยาวประมาณ ๓๐ เซนติเมตร ระยะมัดเบ็ดห่างกันแต่ละสายประมาณ ๑๐ เซนติเมตร

การมัดเบ็ดถี่เช่นนี้ เพราะต้องการให้ปลาตัวใหญ่ ๆ ที่ว่ายผ่านไปมาถูกเบ็ดเกี่ยว โดยเฉพาะในสมัยก่อนมีปลาชุกชุมมาก ดังในศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงได้กล่าวว่า “ ในน้ำมีปลาในนามีข้าว ” ได้สะท้อนถึงความอุดมสมบูรณ์ในสมัยนั้นเป็นอย่างยิ่ง แม้ในสมัยอยุธยา ธนบุรี และ รัตนโกสินทร์ตอนต้น ก็ยังมีทรัพยากรทางธรรมชาติอยู่มากมาย การใช้เบ็ดพานขนาดใหญ่ไม่เกี่ยวเหยื่อล่อปลา มัดค่าวขวางแม่น้ำไว้ ถ้าในสมัยนี้ยากที่ปลาจะว่ายน้ำมาถูกเบ็ดเกี่ยวตัวได้ เพราะปลาในแม่น้ำตัวใหญ่ ๆ มีน้อยไม่ชุกชุมเหมือนสมัยก่อน

วิธีใช้ ขึงค่าวขวางแม่น้ำให้ตึง มักใช้เรือพายไปขึงค่าวเบ็ด ใช้ก้อนหินมัดถ่วงค่าวเป็นระยะ แต่อย่าให้ก้อนหินถ่วงหนักมากเกินไป บริเวณที่มัดก้อนหินถ่วงที่มัดก้อนหินถ่วงก็มัดทุ่นลอยไว้ตลอดค่าวทุ่นลอย อาจทำจากกระบอกไม้ไผ่ ทุ่นไม้โสน หรือลูกมะพร้าวแห้ง การมัดทุ่นดังกล่าวจะทำให้เบ็ดไม่จมอยู่ใต้ก้นพื้นน้ำ แต่จะจมเท่ากับระยะเส้นเชือกที่มัดตัวเบ็ดกับค่าวนั้น เบ็ดพานจะหย่อนลงไปในแม่น้ำ ถ้าปลาว่ายมาถูกเบ็ด ขอเบ็ดจะเกี่ยวตัวปลา ปลายิ่งดิ้นเบ็ดมัดไว้ในระยะถี่ก็จะเกี่ยวกับตัวปลาอีก ส่วนใหญ่ปลาที่ติดเบ็ดพานมักเป็นตัวปลาตัวใหญ่ไม่มีเกล็ด เช่น

ปลาค้าว ปลากด ปลาสวาย เป็นต้น การเก็บเบ็ดพานจะทำไม้ประกบตัวเบ็ดไว้ให้มิดชิด และสะดวกในการใช้ ไม่ทำให้สายเชือกค่าวพันยุ่งติดกัน

ปัจจุบันเบ็ดพานหาดูได้ยาก และไม่มีใช้ในการตกปลาแล้ว

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . แก้ว ขำปลอด , นาง อายุ ๖๕ ปี บ้านเลขที่ ๒๓๓ / ๒๒ ถนนทิพย์เสนา อ . เมือง จ . พิษณุโลก

๒ . จรูญ เขียวข่า , นาย อายุ ๖๕ ปี บ้านเลขที่ ๔ หมู่ ๖ ถนนพิษณุโลก บางกระทุ่ม ต . วังน้ำคู้ อ . เมือง จ . พิษณุโลก

๓ . เปย น้อยทิม , นาย อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๑๒ หมู่ ๖ ต . โตนด อ . คีรีมาศ จ . สุโขทัย

๔ . โพธิ์ วัดแจ้ง , นาย อายุ๖๓ ปี บ้านเลขที่ ๙๕ ต . ท่าโพธิ์ อ . เมือง จ . พิษณุโลก

๕ . ละเมียด พันธ์ภักดิ์ , นาง อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๙ / ๓๔ ถนนธรรมวิถี อ . เมือง จ . นครสวรรค์