วันที่เอกสารถูกสร้าง: 
27/10/2008
ที่มา: 
เว็บไซต์ล้านนาคดี http://lanna.mju.ac.th/ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ "ทุกภาพ ทุกตัวอักษร มอบเป็นวิทยาทานแด่ทุกท่าน"

พ้อม

พ้อม
เป็นภาชนะสานด้วยไม้ไผ่มีขนาดใหญ่สำหรับบรรจุข้าวเปลือก บางท้องที่เรียกว่า กระพ้อม

การเก็บข้าวเปลือกเพื่อสำหรับกินตลอดปี หรือเอาไว้ขายในช่วงใดช่วงหนึ่งก็ตาม จำเป็นจะต้องหาที่เก็บข้าวเปลือกไว้ให้ดี เพราะหากข้าวเปลือกถูกฝนหรือมอดเข้าไปกัดกิน จะทำให้ข้าวเปลือกไม่ได้ราคา ระยะแรกๆ อาจจะกองกับพื้นไว้อย่างง่ายๆ แล้วมาคิดทำพ้อมที่เก็บข้าวเปลือกให้มิดชิดดียิ่งขึ้น

พ้อม
มีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก ตรงกลางมักสานให้ป่องออกเล็กน้อย มีความสูงตั้งแต่ ๑ - ๓ เมตร วัดเส้นผ่าศูนย์กลางยาวตั้งแต่ ๑ - ๓ เมตรเช่นกัน การทำพ้อมชาวบ้านใช้ไม้ไผ่สีสุกลำแก่จัดผ่าไม้ไผ่ตลอดลำ เลาะข้อไม้ไผ่ด้านนอกด้านในออกให้หมด เหลาไม้ไผ่เป็นซี่ๆ ยาวตามลำไม้ ให้มีผิวติดอยู่ ก่อนสานพ้อมชาวบ้านมักนำไม้ไผ่ที่เหลาแล้วไปแช่น้ำ เพราะจะทำให้ไม่กรอกและโค้งงอดตามความต้องการได้ การสานพร้อมจะสานส่วนขอบล่างก่อน ชาวบ้านเรียกจุดเริ่มการสานว่า “ ไม้ยืน ” สานเป็นลายขัดทึบ เมล็ดข้าวเปลือกจะได้ไม่ลอดออกมาจากพ้อม หากสานพ้อมขนาดใหญ่ ก็จะใช้ไม้เนื้อแข็งเป็นแผ่นขวางไว้ตรงกึ่งกลางพ้อม ให้ปลายไม้โผล่จากตัวพ้อมทั้ง ๒ ข้าง การทำไม้ขวางนี้ เพราะต้องการให้คนตวงข้าวเปลือกปีนเหยียบได้สะดวก ในเวลาขนข้างเปลือกเข้าพ้อม หรือขนออกไปสีข้าว ริมขอบพ้อมจะเหลาตอกไม้ไผ่หรือหวายเส้นเล็กๆ ถักรัดให้แน่น ชาวบ้านเรียกว่า “ การเก็บริม ” เมื่อสานเสร็จจะใช้ขี้วัว ขี้ควายผสมน้ำละเลงให้เหลว นำไปทาพ้อมให้รอบทั้งด้านนอกและด้านใน การทำเช่นนี้เพราะต้องการไม่ให้เมล็ดข้าวเปลือกลอดออกจากซี่ไม้ไผ่ที่ขัด เป็นพ้อม ซึ่งอาจมีรูห่างๆ อยู่บ้าง รวมทั้งเป็นการป้องกันไม่ให้ตัวมอดและแมลงอื่นๆ เข้าไปกินหรืออาศัยอยู่ในกองข้าวเปลือกได้ สถานที่ตั้งพ้อมชาวบ้านจะทำเพิงยกแคร่ติดกับตัวเรือนหรือปลูกเป็นยุ้งแยกจาก ตัวเรือน ซึ่งจะอยู่ใกล้ๆ กับที่อยู่อาศัยเสมอ

พ้อม
สามารถบรรจุข้าวเปลือกได้เป็นจำนวนมากแล้วแต่ขนาดของพ้อม ปัจจุบันที่เก็บข้าวเปลือกจะสร้างยุ้งฉางเป็นผนังไม้สังกะสี และปูนซีเมนต์แทนไม้ไผ่ พ้อมจึงหาดูได้ยากในยุคนี้

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . โต๊ะนวลละ , นาย อายุ ๙๐ ปี บ้านเลขที่ ๒๙ หมู่ ๑ ต . น้ำหมัน อ . ท่าปลา จ . อุตรดิตถ์

๒ . พัน แสนคำ , นาง อายุ ๘๐ ปี บ้านเลขที่ ๙๖ หมู่ ๗ ต . นาป่า อ . เมือง จ . เพชรบูรณ์

๓ . เลี้ยง ศรีบุตร , นาย อายุ ๖๒ ปีบ้านเลขที่ ๒๘ หมู่ ๓ ต . หนองพระ อ . วังทอง จ . พิษณุโลก

๔ . อ้วน น้อยมา , นาง อายุ ๘๐ ปี บ้านเลขที่ ๓๑ หมู่ ๗ ต . น้ำหมัน อ . ท่าปลา จ . อุตรดิตถ์

๕ . เอื้อน นาดี , นาย อายุ ๘๔ ปี บ้านเลขที่ ๑๔ หมู่ ๔ ต . บ้านกล้วย อ . เมือง จ . สุโขทัย