เครื่องมือของใช้ล้านนา - เครื่องหีบอ้อย

เครื่องหีบอ้อย

เครื่องหีบอ้อย เป็นเครื่องมือหนีบเค้นลำต้นอ้อยให้น้ำอ้อยไหลออกมา โดยใช้วัว ควาย ดันลูกหีบให้หมุนและนำอ้อยไปเคี่ยว เพื่อใช้ปรุงอาหารคาวหวาน

เครื่องหีบอ้อยชนิดใช้แรงวัว ควาย ดันคันหมุนลูกหีบนี้ จะใช้หีบต้นอ้อยจำนวนมากโดยเก็บน้ำอ้อยไว้กินตลอดปี ปกติหีบปีละครั้งเท่านั้น เครื่องหีบอ้อยที่ใช้ในหมู่บ้านมักมี ๒ ประเภท คือ เครื่องหีบพูเกลียว และเครื่องหีบพูทอย

๑ . เครื่องหีบพูเกลียว จะมีหีบไม้ ๓ ท่อน ขนาดเล็กกว่าหีบพูเกือบครึ่ง ลูกหีบแกะหรือถากเป็นลูกเกลียว ลูกหีบแต่ละท่อนมีเกลียวสลับกัน เพื่อเป็นฟันเฟื่องหนีบลำต้นอ้อย เครื่องหีบพูเกลียวจะใช้วัวหรือควายดันหมุนคันหีบเพียงตัวเดียว บางครั้งใช้คนหมุนแทน

๒ . เครื่องหีบพูทอย ใช้ท่อนไม้ขนาดใหญ่ ๓ ท่อน สูงประมาณ ๒ - ๓ เมตร ถากเป็นลูกหีบ โดยทำหน้าที่หนีบอ้อยเป็นพู ไม้อีกท่อนวางตั้งชิดกัน จะขุดหรือแกะเว้าลึกลงไปให้ส่วนพูยื่นออกมากับส่วนเว้า หมุนประกบเข้าเฟืองกันพอดี ส่วนประกอบหีบอ้อยชนิดหีบพูเกลียวและหีบพูทอย มีแผ่นไม้เจาะรูครอบเข้าเดือยหลวม ๆ กับลูกหีบ มีลูกหีบตรงกลางเป็นลูกหีบหลักสูง ๆ กว่าลูกหีบท่อนอื่น ซึ่งปลายลูกหีบท่อนกลางจะเข้าเดือยกับไม้คานหมุน ชาวบ้านเรียกว่า “ ไม้คันชั่ง ” ใช้ยึดกับแอกวัว ควายที่ใช้หมุนเครื่องหีบอ้อย ฐานรองลูกหีบจะทำรางไม้รองให้น้ำอ้อยไหลลงภาชนะได้สะดวก

ก่อนใช้เครื่องหีบอ้อยต้องตัดต้นอ้อย แกะใบเปลือกอ้อยออกแล้ว ใช้คน ๒ - ๓ คน ใส่ต้นอ้อยให้ลูกหีบหนีบ คนซึ่งนั่งด้านตรงข้ามกันจะตลบปลายอ้อยเข้าลูกหีบอีกท่อนหนึ่งต่อไป ลูกหีบจะหนีบต้นอ้อยจนแหลก น้ำอ้อยจะไหลตามร่องไม้รองภาชนะใส่น้ำอ้อย นำน้ำอ้อยไปเคี่ยวในกระทะจนเหนียวมีสีเหลือง จึงเทใส่ภาชนะเก็บไว้หรืออาจเทน้ำอ้อยลงในแบบพิมพ์ไม้ หรือเทบนผ้ามุ้งซึ่งมีจานรอง เป็นต้น ถ้าทำน้ำอ้อยเป็นงบแล้วจะใช้ใบอ้อยหรือใบตองห่อเก็บไว้รับประทานนาน ๆ
การ ใช้เครื่องหีบอ้อยชนิดพูเกลียวและพูทอย ไม่ค่อยมีใช้ เพราะมีการตั้งโรงงานทำน้ำตาลขึ้น ในเขตใกล้เคียงกับการปลูกอ้อยโดยเฉพาะ หากมีเครื่องหีบอ้อยอยู่บ้าง มักใช้รถไถนาชนิดคนเดินตามหมุนคันหีบอ้อยแทนวัว ควาย