เครื่องมือของใช้ล้านนา - เคียว

เคียว

เคียว เป็นเครื่องมือสำหรับเกี่ยวข้าว เกี่ยวถั่ว และเกี่ยวหญ้าต่าง ๆ แต่จุดประสงค์ที่สำคัญคือ ใช้เกี่ยวรวงข้าวเป็นหลัก

เมื่อชาวนาปักดำต้นกล้าจนกระทั่งออกรวง และเมล็ดแก่จัดรวงข้าวเหลืองไปทั่วทุ่งนา แล้วจะใช้ท่อนไม้ไผ่ยาว ๆ นวดข้าวให้ล้มไปทิศทางเดียวกัน จะได้ใช้เคียวเกี่ยวข้าวได้สะดวก ข้าวไม่พันกัน เคียวเกี่ยวข้าวมีหลายแบบ เช่น

เคียวกระสา ลักษณะรูปเคียวโค้งเป็นวงกว้างเหมือนคอนกกระสา เหมาะสำหรับเกี่ยวข้าวซึ่งใช้วิธีปักดำ เพราะต้นข้าวแบบปักดำต้นข้าวจะกอใหญ่ จึงจำเป็นต้องใช้เคียววงกว้าง

เคียวกระยาง ลักษณะรูปเคียวโค้งเป็นวงแคบกว่าเคียวกระสา วงเคียวที่แคบกว่านี้เหมือนคอนกกระยาง ใช้เกี่ยวข้าวนาดำและนาหว่านซึ่งกอข้าวไม่ใหญ่นัก จะทำด้ามจับยาวและนิยมใช้กันมากที่สุด

เคียวงู ลักษณะปลายเคียวเหมือนหัวงู วงเคียวแคบกว่าเคียวกระยาง มีคอคอดตรงคองู เหมาะสำหรับเกี่ยวฟ่างและรวงข้าวที่พันกันยุ่งไม่เป็นระเบียบ จำเป็นจะต้องเกี่ยวข้าวทีละรวงในบางครั้ง เคียวงูจะทำด้ามงอ เพื่อให้มือจับได้ถนัดมีแรงดึงได้มาก ปกติมักใช้เกี่ยวข้าวฟ่างมากกว่าเพราะต้นข้าวฟ่างค่อนข้างเหนียว

เคียวขอ ส่วนใหญ่พบอยู่ในแถบจังหวัดเพชรบูรณ์ จังหวัดพิษณุโลก และจังหวัดพิจิตร คงได้รับอิทธิพลมาจากเคียวเกี่ยวข้าวของจังหวัดแถบภาคอีสาน และประเทศกัมพูชา เป็นต้น เคียวขอบางทีเรียกว่า “ กรูด ” เคียวขอจะใช้เกี่ยวกิ่งไม้หรือรากไม้เนื้อแข็ง ซึ่งมีลักษณะโค้งงออยู่แล้วถากและเหลาให้เรียบ ให้ส่วนเป็นขอมีความโค้งเป็นวงกว้างมาก เสี้ยมปลายแหลมให้แหลม ขอนี้จะใช้สำหรับกวาดต้นข้าวให้มารวมกัน เมื่อจับรวงข้าวได้แล้วจะพลิกเคียวซึ่งอยู่ตรงข้ามกับขอมาเกี่ยวรวงข้าว แล้วใช้ขอด้านล่างกองรวม ใช้มือจับประคองฟ่อนรวงข้าวให้ไปกองรวมกัน เพื่อผูกมัดด้วยตอกหรือซังข้าวมัดเป็นฟ่อน

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . กุล แก้วสีเขียว , นาย อายุ ๘๐ ปี บ้านเลขที่ ๑๑ / ๘ ต . โป่งแดง อ . เมือง จ . ตาก

๒ . แดง เที่ยงคำ , นาง อายุ ๖๗ ปี บ้านเลขที่ ๘๑ หมู่ ๕ ต . บ้านพร้าว จ . กำแพงเพชร

๓ . เยื้อน แสนมี , นาง อายุ ๗๐ ปี บ้านเลขที่ ๖๗ หมู่ ๕ บ้านดงหมี ต . เนินกุ่ม อ . บางกระทุ่ม จงพิษณุโลก

๔ . แว่น นุชชม , นาย อายุ ๖๘ ปี บ้านเลขที่ ๘๐ หมู่ ๓ ต . วัดโบสถ์ อ . วัดโบสถ์ จ . พิษณุโลก

๕ . สรรค์ บุญคง , นาง อายุ ๖๒ ปี บ้านเลขที่ ๑๐๑ หมู่ ๓ ต . ท่างาม อ . วัดโบสถ์ จ . พิษณุโลก