วันที่เอกสารถูกสร้าง: 
29/10/2008
ที่มา: 
เว็บไซต์ล้านนาคดี http://lanna.mju.ac.th/ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ "ทุกภาพ ทุกตัวอักษร มอบเป็นวิทยาทานแด่ทุกท่าน"

หน้าไม้
 

หน้าไม้ เป็นเครื่องมือยิงสัตว์ชนิดหนึ่ง มีคันเหมือนธนู ทำเป็นรางใส่ลูก สำหรับยิง การล่าสัตว์ของชาวพื้นบ้านได้พัฒนาวิธีการทำเครื่องมือล่าสัตว์มาเป็นลำดับ เดิมสัตว์ป่ามีมาก การล่าสัตว์อาจใช้ท่อนไม้ทุบตี หากสัตว์วิ่งหนีก็ขว้างปา เป็นต้น ระยะหลัง ๆ สัตว์ป่าลดน้อยลงไป เพราะถูกฆ่าเป็นอาหารของมนุษย์และล้มตามเองโดยธรรมชาติ พอมีอยู่บ้างต่างหนีเข้าไปหลบอาศัยในป่าลึก หากเห็นคนเข้าใกล้ ๆ จะรีบหนีด้วยความกลัวภัย อาวุธที่เป็นเครื่องเครื่องมือล่าสัตว์ของชาวบ้าน จำเป็นต้องพัฒนาให้เหมาะสมสภาพการณ์ การใช้ท่อนไม้ทุบหรือขว้างอย่างสมัยก่อน ๆ คงไม่ทันสัตว์แน่ จึงได้คิดเครื่องยังขึ้นมาชนิดหนึ่ง คือ หน้าไม้

หน้าไม้ มีลักษณะคล้ายธนู ตัวหน้าไม้มักใช้ไม้เนื้อแข็งหนาประมาณ ๕ เซนติเมตร ยาวประมาณ ๕๐ เซนติเมตร ด้านบนของตัวหน้าไม้ใช้สิ่วแซะเป็นร่องลึก สำหรับวางลูกเจาะรูกึ่งกลางตัวหน้าไม้ทำเป็นไกยิง คันหน้าไม้ทำด้วยซอไม้ผ่าซีกเหลาคล้ายคันธนู ปลายคันทั้ง ๒ ด้านเรียว มีความยาวประมาณ ๑ เมตร สอดคันเข้ากับรูเจาะตัวหน้าไม้ด้านหน้า หากคันไม้แน่นจะใช้ลิ่มแซมอีกครั้งหนึ่ง ใช้ป่านฟั่นเป็นเส้นขนาดย่อม ปลายป่านทั้ง ๒ ข้างทำหูไว้สำหรับสวมรอยบากที่ปลายคัน ๒ ข้าง ทำลูกโดยเหลาไม้ไผ่ตรงเป็นซี่กลมๆ ปลายแหลมคม ยาวประมาณ ๒๕ เซนติเมตร โคนลูกจะผ่าให้กึ่งกลางเพื่อสอดใบตาลรูปสี่เหลี่ยม แล้วใช้ด้ายมักขนาบไว้เพื่อประคองลูก และบังคับทิศทางให้ไปตามที่ต้องการ การไปยิงสัตว์แต่ละครั้งต้องใช้ลูกจำนวนมาก จึงต้องทำกระบอกใส่ลูกมัดสะพายติดตัวไปด้วย

การยิงหน้าไม้จะดึงสายยึดกับไกส่วนที่รางของหน้าไม้ จะต้องแปะขี้ผึ้งไว้เล็กน้อย เพื่อเป็นตัวยึดลูกหน้าไม้ไผ่ให้ลูกร่วงหล่น เวลายิงสัตว์ต้องเล็งให้ตรงเหนี่ยวไกเชือกป่านจะหลุด และตวัดลูกซึ่งวางอยู่ในร่องตัวหน้าไม้ ลูกจะวิ่งเข้าหาเป้าหมายโดยเร็ว

หน้าไม้ยิงสัตว์ต่าง ๆ เช่น ลิง ค่าง ชะนี กระรอก กระต่าย เก้ง กวาง ปลา เป็นต้น

ถ้าต้องการยิงสัตว์ให้ตายโดยเร็ว ต้องใช้ลูกยาพิษเรียกว่า ยางน่อง ทาลูกยิงไว้ด้วย

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . ไข ปลาสร้อย , อายุ ๗๐ ปี บ้านเลขที่ ๒๕ หมู่ ๑๑ ต . น้ำชุม อ . หล่มสัก จ . เพชรบูรณ์

๒ . ชุบ ขุนโต , นาย อายุ ๗๓ ปี บ้านเลขที่ ๑๓ / ๑๕ หมู่ ๓ ต . หนองพระ อ . วังทอง จ . พิษณุโลก

๓ . โต๊ะ นวลมะ , นาย อายุ ๙๐ ปี บ้านเลขที่ ๒๙ หมู่๑ ต . น้ำหมัน อ . ท่าปลา จ . อุตรดิตถ์

๔ . เปิ้น จันมา , นาย อายุ ๖๒ ปี บ้านเลขที่ ๕๕ / ๑ ต . น้ำชุม อ . หล่มสัก จ . เพชรบูรณ์

๕ . ไสว อ่ำปลี , นาย อายุ ๖๗ ปี บ้านเลขที่ ๒๑ หมู่ ๕ ต . บ้านกล้วย อ . เมือง จ . สุโขทัย