การเกษตรล้านนา - หอมบั่ว (หอมแดง)

หอมบั่ว (หอมแดง)

หอมบั่ว เป็นชื่อที่ชาวล้านนาใช้เรียกหอม หัวหอมหอมเล็ก หรือหอมแดง ของภาคกลางคำว่า “ บั่ว ” หมายถึงสิ่งที่เป็นท่อกลมเรียว อย่างเรียกส่วนที่เป็นท่อกลมของสัตว์ปีกก่อนที่จะขยายตัวเป็นแผ่นเรียกว่า ขนบั่ว และเรียกไม้ไผ่ซึ่งมีท่อกลวงข้างในทุกชนิดโดยรวมว่าไม้บั่ว ส่วนหอมบั่วนั้น มีลักษณะของใบท่อกลวงข้างในเช่นกัน หอมบั่ว มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า AIIium ascaIonicum Linn. ส่วนชื่อภาษาอังกฤษคือ ShaIIot เป็นพืชขนาดเล็กลำต้นเหนือดินสูง ๑๕ – ๕๐ เซนติเมตร มีการใบซึ่งมีลักษณะพองสะสมอาหารเป็นกระเปาะคล้ายหัว สีแดงถึงสีน้ำตาลเหลืองขยี้ดมกลิ่นฉุนและระคายเคืองตา ทำให้น้ำตาลไหล เส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑ - ๔ เซนติเมตร ใบสีเขียวเป็นเส้นกลมภายในกลวง ปลายเรียวแหลม ดอกออกเป็นดอกก็เป็นเส้นคล้ายใบ ยาวประมาณ ๒๐ – ๓๐ เซติเมตร ดอกย่อยมีจำนวนมาก สีขาวม่วงๆ มี ๖ กลีบ มีเกสรตัวผู้ ๖ อัน ผลอยู่รวมกันเป็นกระจุกกลม เมล็ดสีดา การปลูกหอม ใช้วิธีแยกหัวปลูก และปลูกเช่นเดียวกับกระเทียม เมื่อหัวหอมเจริญเต็มที่ใบเริ่มเหี่ยว ขุดหัวมัดเป็นกระจุก ห้อยเก็บไว้ในลักษณะเดียวกัน

ประโยชน์

ใบหอมและช่อดอกอ่อน กินเป็นผักสด และปรุงเป็นอาหาร หัวหอมใช้ใส่เครื่องแกงต่างๆ และดองเปรี้ยวกินเป็นผักจิ้ม สรรพคุณทางยา ทำให้ร่างกายอบอุ่น ขับลม แก้ท้องอืดแน่น แก้ไข้หวัด และเลือดกำหนดเดาออก ช่วยย่อยอาหารทำให้เจริญอาหาร แก้บวมน้ำ ฆ่าพยาธิ บำรุงผมให้งอกงาม และแก้อาการอักเสบต่างๆ ในกรณีที่เด็กเป็นหวัดคัดจมูก เป็นลมชัก ใช้หัวหอมบั่วในตำรับหลายขนาน เช่นยานัตถุ์เลือดขึ้น ( ยานัตถุ์ ) ยาสะอึ้น ( ยารักษาอาการสะอึก ) ยาเสียบคัด ( ยารักษาอาการจุกเสียด ) ยาเลือดขึ้น ยาเลือดขึ้น ( ยารักษาโรคความดัน ) ยาไฟท้องดับ ( ยาบำรุงธาตุ ) ยาฝีไข้เจ็บออกหู ( ยารักษาฝี ) มีอาการเจ็บออกหู ) เป็นต้น กล่าวกันว่า การกินหัวหอมปริมาณมากเป็นประจำ อาจทำให้หลงลืมได้ง่าย รากผมเป็นโรคเรื้อรัง ทำให้กลิ่นตัวแรงฟันเสีย เลือดน้อย ตาฝ้ามัวไม่แจ่มใส หอมบั่วนี้ มีพันธ์ที่หัวเป็นสีขาวเรียกว่า หอมขาวและมีพันธุ์ที่ไม่ลงหัวเรียกว่า หอมละเลิง ใช้ทั้งต้นกินเป็นผักนิยมปลูกไว้ในกระถางตามชานบ้าน ไว้สำหรับประกอบอาหารซึ่งมักจะนำเปลือกไข่มาคว่ำไว้บนที่ปักในกระถางเพื่อ กันแมลงลงมากินใบหอมที่ปลูกไว้ มีคำเปรียบเปรยผู้ที่แต่งงานกับแม่หม้ายหรือพ่อหม้ายลูกติดว่า ( อ่าน “ ซื้อเฮือนได้ดึงจาน แถมฮ้านหอมบั่ว “)