ประเพณีท้องถิ่นภาคกลาง - ประเพณีเรือองค์ หรือการแห่เรือองค์ระเพณีวิ่งควาย

ประเพณีเรือองค์ หรือการแห่เรือองค์

ภาค     ภาคกลาง
จังหวัด  เพชรบุรี

ช่วงเวลาช่วงออกพรรษาประมาณเดือน ๑๑ และเดือน ๑๒ ซึ่งเป็นฤดูน้ำหลาก และเป็นช่วงระยะเวลาที่สามารถจะทอดกฐินหรือทอดผ้าป่าได้โดยไม่จำกัดเวลารวม ทั้งเชื่อว่าจะได้อานิสงส์ในการทำบุญมาก

• ความสำคัญ

ประเพณีเรือองค์ คือประเพณีการทอดกฐินหรือทอดผ้าป่าทางน้ำโดยอาศัยขบวนเรือที่เรียกว่า ขบวนเรือองค์กฐินหรือขบวนเรือองค์ผ้าป่า แห่ขึ้นล่องตามลำน้ำไปถวายองค์กฐินหรือองค์ผ้าป่าตามวัดซึ่งอยู่แถวริมแม่ น้ำ ลำคลอง หรือใกล้ ๆ แม่น้ำนั่นเอง

ส่วนประวัติความเป็นมาของเรือองค์นี้ มีผู้สันนิษฐานว่าน่าจะได้แบบอย่างการเสด็จทอดกฐินของเจ้าฟ้าเจ้าแผ่นดินใน สมัยอยุธยาเป็นต้นมา ซึ่งโปรดที่จะเสด็จมาทอดผ้าพระกฐินทางชลมารคที่จังหวัดเพชรบุรี

• พิธีกรรม

เรือองค์ คือเรือลำที่ตั้งองค์ผ้าป่าหรือตั้งองค์กฐิน ซึ่งเรียกสั้น ๆ ว่า เรือองค์ นำเสาไม้ไผ่มาตั้งตรึงไว้กับพื้น ติดตั้งขื่อ-แปอย่างง่าย ๆ เพื่อคลุมหลังคาด้วยผ้าใบ หรือจาก หรือแฝก แต่งชายผ้าด้วยฟูกระดาษ ธงสี หรือธงราว ไปตามโครงหลังคา ตรงกลางลำเรือจะเป็นที่ตั้งโต๊ะหมู่วางผ้าไตรอย่างน้อย ๓ ไตร ประกอบด้วยเครื่องไทยธรรม ผ้าสบงจีวรจัดเป็นดอกบัว สำหรับถวายพระอันดับ ถ้าเป็นเครื่องผ้าป่าก็จะมีต้นไม้ กล้วย อ้อย ของป่า รวมทั้งเครื่องของที่จะถวายเป็นองค์ผ้าป่า เป็นของทำบุญ ถ้าเป็นเรือกฐินจะต้องปักธง ๑ คู่ เป็นรูปสัตว์บนพื้นผ้าขาว เช่น ธงรูปนางมัจฉา รูปจระเข้ เป็นต้น โดยปักไว้บนไม้ไผ่บนหัวเรือ

หัวเรือจะเป็นที่ตั้งพวกบริวารผ้าป่า บริวารกฐินมีเสื่อหรือพรมปูลาดมีญาติโยมและบรรดาเจ้าภาพกฐิน-ผ้าป่านั่งอยู่ บางครั้งเจ้าภาพก็นิมนต์พระเถระที่เคารพนับถือร่วมเดินทางไปด้วย
ด้านท้ายสุดของเรือจะเป็นที่ตั้งของวงมโหรีแตรวงบรรเลงสมโภชกฐินไปในลำเรือ บางทีก็มีการแสดงโขน ละคร หุ่น โรงย่อย ๆ ประกอบไปในลำเรือนั้นด้วย

เรือองค์นี้ บางทีก็ใช้เรือเอี้ยมจุ้นขนาดใหญ่มาปรับปรุงก็มี บางทีก็ใช้เรือมาดขนาดใหญ่ ๒ ลำมาประกบกัน ตีพื้น ปูพื้นเป็นแพ ให้มีเนื้อที่กว้างขวางใช้วางองค์กฐินและจัดดนตรี มหรสพสมโภชให้เจ้าภาพและผู้ร่วมบุญได้บันเทิง นอกจากนั้นยังจัดข้าวห่อไว้แจกแก่ผู้ร่วมอนุโมทนาในการกฐินการผ้าป่าเพื่อ เป็นการร่วมแสดงความปิติยินดีด้วยกันอีกด้วย
ขบวนเรือองค์นั้น จะประกอบไปด้วยเรือองค์ ซึ่งเป็นเรือที่ตั้งองค์กฐินผ้าป่า มีเรือยาว ๒-๓ ลำแจวไปด้านหน้า และมีขบวนเรือบริวารตามหลัง ทุกลำจะตกแต่งริ้วธง หรือผูกผ้าหลากสี สวยงาม

ปกติแล้วการสมโภชองค์กฐิน จะเริ่มตั้งแต่บ่าย ๆ ถึงราวครึ่งคืนของก่อนวันกฐิน เรียกว่า วันเข้าโรง หรือวันเริ่มงาน โดยจะมาบรรเลงโหมกฐินกันในลำเรือองค์นั้น พอรุ่งเช้าก็เริ่มบรรเลงใหม่ พอสายหน่อยก็จะเคลื่อนขบวนเรือองค์ไปทอดยังวัดที่จองกฐินไว้ ในตอนบ่ายของวันทอดกฐินนี้จะมีการแข่งขันเรือยาวกันเป็นที่สนุกสนาน