การละเล่นพื้นบ้านภาคตะวันออกเฉียงเหนือ - แม่นางด้ง

แม่นางด้ง

ภาค     ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัด  บุรีรัมย์

แม่นางด้ง เป็นการละเล่นเชิญผีหรือวิญญาณมาร่วมสนุกสนานในเทศกาลสงกรานต์ ซึ่งเชื่อกันว่าวิญญาณของภูติผีปีศาจที่มาจากป่าดงจะมาร่วมสนุกสนานในเทศกาล สงกรานต์นี้ด้วย

• อุปกรณ์การเล่น

๑. สากตำข้าว ๔ อัน
๒. กระด้ง ๑ อัน
๓. ผ้าขาว ๑ ผืน
๔. เครื่องเซ่น มี ข้าว กับข้าว หมาก พลู บุหรี่ กรวยดอกไม้ ๑ ธูปและเทียน

• วิธีเล่น

เลือกหญิงสาวที่จะเล่นเป็นนางด้ง ๒ คน ให้หันหน้าเข้าหากันบนสากตำข้าว ๔ อันที่วางกันเป็นรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าบนพื้นดิน ทั้งสองคนจับกระด้งที่วางคว่ำอยู่คนละข้าง เอากรวยวางลงบนกระด้งแล้วเอาผ้าขาวมาคลุมร่างไว้ให้มิดชิด เริ่มพิธีเซ่นไหว้วิญญาณนางด้งเข้ามาทรงในร่างหญิงสาว ผู้ร่วมเล่นทั้งหมดมีเด็กหนุ่มสาวและคนแก่ จะช่วยกันร้องเพลงนางด้งไปเรื่อยๆ จนกว่าวิญญาณของนางด้งจะมาเข้าทรงผู้เล่นทุกคนจะช่วยกันร้องเพลงนางด้งไป เรื่อยๆ พร้อมกับตีกลอง ฉิ่ง ฉาบ กรับ ไม้ แล้วแต่จะหามาได้เมื่อสังเกตเห็นกระด้งที่หญิงสาวคนใดคนหนึ่งเริ่มเคลื่อน ไหวแล้วค่อยๆ แกว่งแรงขึ้นตามลำดับแสดงว่าวิญญาณนางด้งเข้ามาสิงหญิงสาวคนใดคนหนึ่ง และเมื่อเห็นนางด้งเข้าเต็มร่างเต็มที่จะแกว่งกระด้งอย่างแรง หญิงสาวอีก
คนหนึ่งก็จะปล่อยกระด้ง จากนั้นนางด้งจะลุกขึ้นถือกระด้งไล่ตีผู้เล่นทั้งหมด โดยเฉพาะชายหนุ่ม จึงมักจะพากันยั่วเย้าให้นางด้งตีโดยห้ามมิให้ผู้ชายคนใดเข้าไปถูกตัวนางด้ง เพราะจะทำให้วิญญาณออกจากร่างทันที เมื่อเล่นไประยะหนึ่งเห็นว่านางด้งเหนื่อยมากแล้ว จะมีคนแอบไปแย่งกระด้งเอาไปซ่อนแล้วนำกระด้งกลับมาที่นั่งเดิม แล้วถามนางด้งเป็นใครมาจากไหนชื่ออะไร ผู้เล่นทุกคนจะช่วยกันร้องเพลงให้นางด้งรำพันขณะที่กำลังรำนางด้งจะพยายาม มองหากระด้ง พวกชายหนุ่มจะเย้าแหย่เป็นที่สนุกสนาน จนกระทั่งเหนื่อยทั้งผู้เล่นและนางด้ง ให้ผู้ชายคนใดคนหนึ่งวิ่งเข้าไปถูกตัวนางด้งหรือเหยียบสากที่นางด้งนั่ง วิญญาณนางด้งก็จะออกจากร่างทันที

การเล่นนางด้งสะท้อนให้เห็นความเชื่อเกี่ยวกับเรื่องผี ซึ่งเป็นความเชื่อของชาวบ้านจากอดีตจนถึงปัจจุบัน