วันที่เอกสารถูกสร้าง: 
14/12/2008
ที่มา: 
ประเพณีไทยดอทคอม http://www.prapayneethai.com/

รำกั๊บแก้บ

ภาค     ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัด  สกลนคร

อาจกล่าว ได้ว่าชาวอีสานเป็นกลุ่มชนที่มีดนตรีอยู่ในหัวใจทุกรุ่นทุกวัยมาแต่สมัย โบราณ คำกล่าวนี้สามารถพิสูจน์ได้อย่างน้อย ๒ กรณี คือ การสังเกตจากความนิยมการแสดงหมอลำ ซึ่งเป็นศิลปะการแสดง การขับร้อง การดนตรี เข้าถึงจิตใจชาวอีสานมากที่สุด หมอลำที่เก่ง มีชื่อเสียง จะมีแฟนเข้าชมแน่นขนัดทีเดียว สามารถตรึงผู้คนให้อยู่ในความสนใจไม่น้อยกว่าภาพยนตร์หรือการแสดงดนตรีประ กอบคอนเสิรต์ทั้งหลาย การแสดงอีกอย่างหนึ่งก็คือ การฟ้อนรำ กล่าวกันว่า คนอีสานแท้พอได้ยินเสียงแคนเสียงพิณเมื่อไรมักมีความรู้สึกอยากฟ้อนรำ บางคนทนไม่ไหวก็ออกมาสนุกสนานกับนักดนตรี นักลำหรือหมอลำไปด้วยทั้งผู้เฒ่าผู้แก่วัยสาววัยเด็ก ความมีเลือดศิลปินในตัวเช่นนี้ มีสูงมาก เมื่อเปรียบเทียบกับภาคอื่น ๆ ที่มีความอายในการแสดงออกทางศิลปะฟ้อนรำ

รำกั๊บแก้บ เป็นการแสดงออกของชาวอีสานอย่างหนึ่งที่น่าสนใจ โดยที่เป็นศิลปะที่มีความสุนทรีย์จากการใช้เครื่องประกอบจังหวะที่ง่ายที่ สุด คือ ไม้แก้บ ผสมการแสดงออกด้วย การเหยาะย่างให้เข้ากับจังหวะดนตรี เป็นลีลาท่าทางต่าง ๆ ตามแต่ตนจะวาดมโนภาพเป็นท่าทางต่าง ๆ เช่น การเลียนแบบสัตว์ การแลียนแบบนักมวยโบราณ แต่สิ่งที่จำเป็นคือ มือที่ขยับแก้บ หรือรูดแก้บจะหยุดไม่ได้เลย ต้องขยับไปตลอดจนจบเพลง นักแสดงบางคนคิดท่าทางต่าง ๆ จนสามารถแสดงโชว์เดี่ยว เป็นลีลาท่าทางต่าง ๆ นานนับสิบนาที โดยผู้ชมไม่เบื่อหน่าย การเล่นกั๊บแก้บจึงเป็นศิลปะที่แสดงความสามารถเด่นชัดเฉพาะตัวไม่แพ้นัก ดนตรี หมอลำ หมอแคน หมอพิณ ฯลฯ
ชนิดของไม้กํ๊บแก้บและการผลิต
กั๊บแก้บมีหลายชนิด เช่น

๑. กั๊บแก้บไม้ ๔ อาจเป็นกั๊บแก้บชนิดสั้น ๆ ขนาดประมาณ ๔ - ๖ นิ้ว ขนาดพอมือถือขยับได้ ทำด้วยไม้เนื้อแข็ง เพื่อให้มีเสียงแกร่งเมื่อขยับไม้กระทบกัน นอกจากนี้ยังอาจเป็นกรับไม้ชนิดยาวประมาณ ๑ ฟุต มีตาปูตอกร้อยเศษสตางค์ หรือฝาขวดน้ำอัดลม ๔ - ๕ ฟุต ให้กระทบกันดังกรุ๊งกริ๊ง เมื่อขยับให้กระทบกัน
๒. กรับไม้ ๓ ทำจากไม้พยุง ๒ ชั้น ยาว ๓๐ ซม. กว้าง ๒ ซม. ชั้นล่างทำให้เป็นหยักฟันปลา แต่ตอกตะปูกับรูสตางค์ไว้ โดยจะมีไม้อีกชิ้นหนึ่งประมาณ ๔ - ๕ นิ้ว ทำหน้าที่เคาะบนท่อนไม้ที่เรียกว่า "ตอกลิ่ม" โดยถือว่า รูดขึ้น ๑ ครั้ง รูดลง ๑ ครั้ง แล้วจึงตอกลิ่ม ๑ ครั้ง

เป็นที่น่าสังเกตว่าไม้กั๊บแก้บ ไม่ติดบานพับที่ปลายมือจับเพราะจะทำให้ขยับไม้ไม่สะดวก แต่ขณะเดียวกันก็ต้องขยับไม้อยู่ตลอดเวลาจะหยุดไม่ได้ ซึ่งผู้ที่จะฝึกผ่านพ้นขั้นนี้ต้องใช้เวลานานนับเดือน ส่วนไม้กั๊บแก้บที่เป็นกรับมือขนาดเล็ก ก็จะใช้ทักษะการขยับกรับอีกแบบหนึ่ง เพื่อให้กรับกระทบกันในอุ้งมือเป็นจังหวะตลอดเพลง