พิธีกรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ - พิธีบายศรี-สู่ขวัญ

พิธีบายศรี-สู่ขวัญ

ภาค      ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัด   กาฬสินธุ์
ช่วงเวลา พิธีบายศรี-สู่ขวัญ สามารถทำกันได้ทุกเวลาไม่มีข้อกำหนดหรือข้อยกเว้น หรือข้อห้ามไม่ให้ปฏิบัติจัดทำ

• ความสำคัญ

การบายศรี-สู่ขวัญ เป็นกิจกรรมที่จัดขึ้นเพื่อความเป็นสิริมงคล นิยมจัดทำกันในโอกาสอันเป็นมงคลต่าง ๆ เช่น ขึ้นบ้านใหม่ บวชนาค แต่งงาน เลื่อนยศ เลื่อนตำแหน่ง พระภิกษุเลื่อนสมณศักดิ์ หรือผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือมาสู่ท้องที่ จะต้องเดินทางไกล ย้ายที่อยู่ เป็นพิธีมงคลที่นิยมทำกันมากทั้งในงานเล็กน้อยภายในครอบครัว หรือจัดเป็นพิธีใหญ่โตตามฐานะ

• พิธีกรรม

พิธีสู่ขวัญ หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า บายศรี จัดทำกันดังนี้ ผู้เฒ่าผู้แก่จะช่วยกันจัดทำพานขวัญ (พานบายศรี) นิยมใช้ใบตองจับจีบตามแบบโบราณจัดใส่พาน จะเป็นพานขวัญธรรมดา ๓ ชั้น ๕ ชั้น ชั้นล่างมีบายศรีดอกไม้ ข้าวต้ม ขนม กล้วย ชั้นที่ ๒ , ๓, ๔ มีบายศรีดอกไม้ ชั้น ๕ มีบายศรีดอกไม้ ฝ้ายผูกแขน เทียนเวียนหัว ๗ ชั้น จัดพานรอง ๓ ชั้น บายศรี ๔ ชั้น แล้วจัดพานอีกใบหนึ่งสำหรับใส่ผ้าผืนแพรวา แว่น หวี น้ำอบ น้ำหอม สร้อย แหวน ส่วนประกอบอื่น ๆ เพิ่มเติม ได้แก่ หมาก พลู บุหรี่ อาหาร ข้าวต้ม ขนมหวาน ไก่ต้ม สุรา จัดวางประกอบไว้อย่างสวยงาม พร้อมด้วยเสื้อผ้าเครื่องแต่งตัวของผู้เป็นเจ้าของขวัญ

• พิธีกรรม

พิธีสู่ขวัญ หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า บายศรี จัดทำกันดังนี้ ผู้เฒ่าผู้แก่จะช่วยกันจัดทำพานขวัญ (พานบายศรี) นิยมใช้ใบตองจับจีบตามแบบโบราณจัดใส่พาน จะเป็นพานขวัญธรรมดา ๓ ชั้น ๕ ชั้น ชั้นล่างมีบายศรีดอกไม้ ข้าวต้ม ขนม กล้วย ชั้นที่ ๒ , ๓, ๔ มีบายศรีดอกไม้ ชั้น ๕ มีบายศรีดอกไม้ ฝ้ายผูกแขน เทียนเวียนหัว ๗ ชั้น จัดพานรอง ๓ ชั้น บายศรี ๔ ชั้น แล้วจัดพานอีกใบหนึ่งสำหรับใส่ผ้าผืนแพรวา แว่น หวี น้ำอบ น้ำหอม สร้อย แหวน ส่วนประกอบอื่น ๆ เพิ่มเติม ได้แก่ หมาก พลู บุหรี่ อาหาร ข้าวต้ม ขนมหวาน ไก่ต้ม สุรา จัดวางประกอบไว้อย่างสวยงาม พร้อมด้วยเสื้อผ้าเครื่องแต่งตัวของผู้เป็นเจ้าของขวัญ
พิธีจะเริ่มด้วยการแห่พานบายศรีเป็นขบวนฟ้อนนำพานบายศรีออกมาตั้งบนตั่งที่ ปูผ้าขาวรองไว้ จากนั้นหมอสูตรขวัญ (พราหมณ์) จะเป็นผู้สวดชุมนุมเทวดา จุดเทียนเวียนหัวจุดธูปกราบพระพุทธรูป และพระสงฆ์ มีคู่สู่ขวัญเอามือขวาจับด้ายสายสิญจน์ เจ้าของขวัญจับพานขวัญผู้สวดป่าวประกาศเชิญขวัญอวยพร แล้วผูกข้อมือเป็นอันเสร็จพิธี

• สาระ

การบายศรีสู่ขวัญทำขึ้นเพื่อเรียกขวัญให้กลับมาอยู่กับตัว อวยพรให้อยู่เย็นเป็นสุข อายุมั่นขวัญยืน เจริญก้าวหน้าประสบโชคชัย ปลอบประโลมจิตใจให้เข้มแข็งมั่นคงปราศจากความหวาดกลัว เดินทางก็ให้ปลอดภัย