พิธีกรรมภาคตะวันออกเฉียงเหนือ - การเรียกขวัญข้าว

เรียกขวัญข้าว

ภาค     ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัด     นครราชสีมา

ช่วงเวลา วันออกพรรษา คือวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๑๑

• ความสำคัญ

เป็นระยะเวลาที่ข้าวกำลังตั้งท้อง การเรียกขวัญข้าว คือการเรียกขวัญแม่โพสพ ให้มาอยู่กับต้นข้าว เพื่อที่รวงข้าวจะได้อุดมสมบูรณ์

• พิธีกรรม

หลังจากถวายภัตตาหารเช้าแด่พระสงฆ์ หญิงที่แต่งงานแล้วจะเตรียมอุปกรณ์ การเรียกขวัญข้าว ดังนี้
๑. กรวยก้นแหลม ๒ กรวย
๒. ดอกไม้
๓. ขนมห่อ (ขนมสอดไส้) ข้าวต้มมัด กล้วยสุก
๔. แป้งผัดหน้า น้ำมันใส่ผม ขี้ผึ้งสีปาก
๕. หมาก พลู บุหรี่
๖. ต้นอ้อย (ทั้งลำมีใบและยอดถักเปีย)
๗. ไม้ไผ่ (จักให้เป็นตอก มีลักษณะคล้ายต้นข้าว รวงข้าว)

ขนมห่อ ข้าวต้มมัด กล้วยสุก ขอจากวัดที่ชาวบ้านนำไปทำบุญ เนื่องจากของถวายพระย่อมเป็นของดีและจัดทำอย่างประณีต เมื่อนำมาประกอบพิธีย่อมทำให้เกิดสิริมงคล รวงข้าวจะอุดมสมบูรณ์ หญิงผู้ประกอบพิธีนำอุปกรณ์ที่เตรียมไปที่นาของตนปักต้นอ้อยไม้ไผ่ลงบนมุม คันนา ที่หัวนาด้านทิศเหนือ วางอุปกรณ์ต่าง ๆ ที่เตรียมมาบนตะแกรงไม้ไผ่สานหยาบ ๆ ปูผ้ากราบ ๓ครั้ง แล้วกล่าวคำเรียกขวัญดังนี้

" วันนี่ วันดี วันออกพรรษา พระแม่โพสพคงจิ (จะ) สะเอีย (หิวหรืออยากกินในลักษณะคนแพ้ท้อง) ขนม ข้าวต้ม ขอเชิญมากินเครื่องสังเวย พวกนี้ซะเด้อ เจ้าข้า เมื่อกินอิ่มแล้ว ก็ขอให้ผัดหน่า (หน้า) ทาน้ำมัน สีขี้ผึ่ง (ขี้ผึ้ง) กินหมาก สูบยา ซะเนอ อุ้มท่อง (ท้อง) ปีนี่ขอให่ (ให้) อุ้มท่องใหญ่ ๆ ทีเดียว ขอให่ได้รวงละหม่อกอละเกียน (ขอให้ได้รวงละหม้อกอละเกวียน) เดอ ให่ได้เข่า (ข้าว) ได้เลี้ยงลูกปลูกโพ อย่าให่ได้อด ได้อยาก ได้ยาก ได้จน เดอ ขวัญแม่โพสพเอย มา………..กู๊
กล่าวจบแล้วกราบ ๓ ครั้ง จบพิธี

• สาระ

การเรียกขวัญข้าวเป็นการสร้างขวัญและกำลังใจของชาวนา ที่ต้องพึ่งพาธรรมชาติ เพราะการทำนาที่ได้ผลผลิตสูงย่อมนำความสุข ความมั่งคั่งมาให้