ความเชื่อภาคตะวันออกเฉียงเหนือ - ตุงหรือธง

ตุงหรือธง

ภาค     ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
จังหวัด  ศรีสะเกษ

• ลักษณะความเชื่อ

ความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับวัตถุที่นำไปสู่ความดีงาม

• ความสำคัญ

ตุงหรือธง ชาวบ้านเชื่อว่าเป็นสัญลักษณ์ของความดีงาม ความเป็นสิริมงคลและเป็นสื่อนำวิญญาณของผู้ตายที่เคยได้ถวายตุง หรือได้รับการทานตุงให้ขึ้นไปสู่สวรรค์ หรือหลุดพ้นจากความทุกข์อันเนื่องจากวิบากกรรม ตามพื้นฐานความเชื่อเกี่ยวกับการทานตุงนั้นมีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกับ พิธีกรรมในพระพุทธศาสนา

• พิธีกรรม

ตุงที่ใช้ในวิถีชีวิตของคนเผ่าไทยนั้นมีลักษณะแตกต่างกันไปตามโอกาสและงานบุญที่จัดขึ้น ดังนี้
๑. เพื่อใช้ประกอบพิธีกรรมในงานมงคล เป็นตุงรูปทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้ายาว ขนาดความยาว ความกว้างนั้นขึ้นอยู่กับชนิดและหน้าที่ของตุง วัสดุที่ใช้มีทั้งไม้ โลหะ และผ้า แต่ส่วนใหญ่ทำมาจากผ้าทอ อาจจะทอเป็นผืนเดียวกันหรือนำมาเย็บต่อกันเป็นช่วง ๆ จนเป็นผืนยาวแต่ละช่วงหรือห้องบนผืนตุงจะกั้นด้วยไม้ไผ่เหลาเล็ก ๆ ยาวกว่าความกว้างของผืนตุงเล็กน้อยปลายไม้ทั้ง ๒ ด้าน อาจติดเครื่องประดับเล็ก ๆ เป็นรูปดอกไม้หรือพู่ห้อยอุบะก็ได้ จำนวนห้องบนผืนตุงกำหนดให้มี ๘, ๙ หรือ ๑๖ ห้อง

ทั้งนี้ เนื่องจากความเชื่อที่แฝงความหมายทางพุทธธรรมที่ว่าตุง ๘ ห้อง หมายถึง โลกธรรมทั้งแปดหรือ อิฐฐารมณ์กับอนิฏฐารมณ์ หรืออาจหมายถึง มรรค ๘ ส่วนตุง ๙ ห้อง หมายถึง โลกุตรธรรม คือธรรมที่ช่วยให้พ้นโลกียวิสัย สำหรับตุง ๑๖ ห้อง ที่เรียกว่า ตุงซาวา นั้น หมายถึง ตุงชั้นดุสิตที่ผู้ทานตุงถวายเป็นพุทธบูชา

๒. เพื่อใช้ประกอบพิธีกรรมงานอวมงคล ได้แก่
๒.๑ ตุงค่าคิง หรือ ตุงแดง เป็นตุงที่นำไปปักไว้ตรงบริเวณที่คนผู้นั้นตายโหง เพื่อให้ผู้ตายได้เกาะชายตุงไปเกิดในที่ใหม่ ถ้าไม่ทำพิธีเชื่อว่าวิญญาณจะวนเวียนอยู่ตรงบริเวณที่ตายมิได้ไปเกิด จนกว่าจะมีผู้อื่นมาแทนที่
๒.๒ ตุงสามหาง เป็นเครื่องหมายสอดแทรกคติทางพุทธ คือ หมายถึงโลกทั้ง ๓ คือ กามภพ รูปภพ และอรูปภพ ที่เชื่อกันว่าคนเราเมื่อตายไปแล้วจะต้องไปเกิดในภพหนึ่งตามระดับความดี ความเชื่อที่สร้างไว้ซึ่งอาจไปเกิดบนโลกมนุษย์ สวรรค์ หรือนรกก็ได้ นอกจากนี้หางตุงทั้ง ๓ หาง ยังหมายถึงวัฏจักรทั้ง ๓ คือ กิเลส กรรม และวิบาก อีกทั้งหมายถึงพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์ อันเป็นที่พึ่งของพุทธศาสนิกชนอีกด้วย