แหล่งโบราณคดีภาคเหนือ - เจดีย์ยุทธหัตถี

เจดีย์ยุทธหัตถี

ภาค     ภาคเหนือ
จังหวัด  ตาก

• สถานที่ตั้ง ตั้งอยู่บนดอยช้าง ตำบลเกาะตะเภา อำเภอบ้านตาก จังหวัดตาก

• ประวัติความเป็นมา

ปรากฏตามเรื่องราวเก่าเล่ากันว่า หลังจากที่พ่อขุนรามคำแหงมหาราชได้เสด็จขึ้นเสวยราชย์ ณ กรุงสุโขทัย พระองค์โปรดให้สร้างพระเจดีย์ขึ้นองค์หนึ่ง ณ ยอดดอยสูงตรงบริเวณที่พระองค์ทรงกระทำยุทธหัตถีกับพ่อขุนสามชน เพื่อเป็นที่ระลึกถึงเหตุการณ์สำคัญเมื่อครั้งที่พ่อขุนสามชนเจ้าเมืองฉอด ยกทัพมาตีเมืองตาก พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ พร้อมด้วยพระโอรสองค์เล็ก มีพระชนม์พรรษา ๑๙ ปี (ภายหลังมีนามว่า พ่อขุนรามคำแหงมหาราช) แห่งกรุงสุโขทัย ทรงติดตามร่วมไปด้วย เพื่อกรีฑาทัพไปรับกองทัพพ่อขุนสามชนถึงเมืองตาก ในการรบปรากฏว่า พ่อขุนศรีอินทราทิตย์และพ่อขุนสามชน ได้กระทำยุทธหัตถีกัน แต่ช้างทรงของพ่อขุนศรีอินทราทิตย์เสียทีตื่นหนีข้าศึก พระโอรสทรงเห็นเหตุการณ์จึงขับช้างชื่อเอนกพล เข้าขวางกลางแล้วกระทำยุทธหัตถีกับขุนสามชน ซึ่งช้างทรงชื่อมาสเมือง สามารถเอาชนะขุนสามชนได้ จนกระทั่งแตกพ่ายหนีไปจากเมืองตาก

• ลักษณะทั่วไป

เป็นเจดีย์ยอดทรงบัวตูม ลักษณะสถาปัตยกรรมสมัยสุโขทัยเชียงแสน ก่ออิฐโบกปูน มีขนาดกว้าง ๑๒ เมตร เป็นเรือนธาตุรูปสี่เหลี่ยมย่อมุมขึ้นไปสูง ๑๖ เมตร เหนือเรือนธาตุทำเป็นลำสี่เหลี่ยมย่อมุมตลอดถึงยอดที่เป็นทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ ยอดสุดมีฉัตร

• หลักฐานที่พบ

สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ทรงกล่าวถึงเรื่องเจดีย์ยุทธหัตถีองค์นี้ไว้ในหนังสือเมื่อคราวล่องแก่ง แม่น้ำปิงใน พ.ศ. ๒๔๖๔ ว่า ในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงมีปรากฏเรื่องว่า เมื่อครั้งพ่อขุนศรีอินทราทิตย์ครองกรุงสุโขทัยนั้น ขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดเข้ามาตีเมืองพ่อขุนศรีอินทราทิตย์แตกทัพ พ่อขุนรามคำแหงผู้ราชบุตรเข้าชนช้างกับขุนสามชนเจ้าเมืองฉอดจนมีชัยชนะข้า ศึกแตกพ่ายไป น่าสันนิษฐานว่าพระเจดีย์นี้จะสร้างเป็นของเฉลิมพระเกียรติเรื่องชนช้างคราว นั้น แต่พ่อขุนรามคำแหงจะสร้างเองหรือจะสร้างในรัชกาลหลังมา ไม่มีเค้าเงื่อนจะรู้ได้แน่

• เส้นทางเข้าสู่เจดีย์ยุทธหัตถี

จากตัวเมืองตากไปตามเส้นทางถนนพหลโยธินสายตาก-ลำปาง ประมาณ ๒๒ กิโลเมตร แยกซ้ายข้ามสะพาน เจดีย์ยุทธหัตถีอยู่ใกล้วัดพระบรมธาตุ