วันที่เอกสารถูกสร้าง: 
09/01/2009
ที่มา: 
ประเพณีไทยดอทคอม http://www.prapayneethai.com

เกาะหลัก

ภาค     ภาคกลาง
จังหวัด  ประจวบคีรีขันธ์

  • สถานที่ตั้ง ตำบลเกาะหลัก อำเภอเมืองฯ จังหวัดประจวบคีรีขันธ์
  • ประวัติความเป็นมา

ชุมชนเกาะหลักเป็นชุมชนเก่าแก่มาตั้งแต่สมัยอยุธยา มีความสำคัญเป็นศูนย์กลางการปกครองเมืองประจวบคีรีขันธ์ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ ชุมชนเกาะหลัก มีชื่อสอดคล้องกับอ่าวเกาะหลัก และเกาะหลัก ซึ่งอยู่ริมฝั่งทะเลด้านตะวันออกของเมืองประจวบคีรีขันธ์
หมู่บ้านกลุ่มแรกของชุมชนเกาะหลัก มักเรียกกันโดยทั่วไปว่า "หัวบ้าน"

  • ลักษณะทั่วไป

ชุมชนเกาะหลัก เริ่มต้นตั้งชุมชนจากหมู่บ้านชาวประมง บริเวณนี้ปัจจุบันเรียกว่า "หัวบ้าน" และขยายชุมชนไปตามแนวอ่าวเกาะหลัก จนถึงบริเวณเขาช่องกระจก ริมคลองบางนางรม หรือบางอีรม ศูนย์รวมจิตใจของชุมชน อยู่ที่ศาลเจ้าพ่อเกาะหลัก และสำนักสงฆ์ เกาะหลักปัจจุบัน คือวัดเกาะหลัก
ภูมิทัศน์ของชุมชนเกาะหลัก ปรากฏในพระราชหัตถเลขาของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เสด็จประพาสแหลมมลายู ร.ศ.๑๐๘ เรือพระที่นั่งทอดสมอเรือในอ่าวเกาะหลัก ทรงพระราชนิพนธ์ไว้ตอนหนึ่งความว่า
"……วันที่ ๑๑ เวลาเช้าโมงเศษ ทอดที่อ่าวเกาะหลัก ห่างฝั่งประมาณ ๕๐ เส้น อ่าวนี้กว้างประมาณ ๓ ไมล์ แลดูฝั่งข้างในเห็นเขาติดกันเป็นเทือกยาวเหมือนเมืองปราณ ที่ริมหาดมีเขาหัวแหลม ข้างใต้ออกมามีเกาะอยู่ใกล้ ๆ กัน ๓ เกาะ ใน ๓ เกาะนั้น เกาะหนึ่งเรียกว่า เกาะหลัก เป็นชื่อของอ่าวนี้ ที่ริมฝั่งกลางอ่าว มีเขาลูกหนึ่งเป็นช่องทะลุโต…….."
ปัจจุบัน ชุมชนเกาะหลักยังคงมีอาชีพประมงอยู่ แต่ลดลง เปลี่ยนเป็นย่านธุรกิจ
บริเวณชายหาดจัดสร้างเขื่อนและสะพานปลา เป็นสถานที่ท่องเที่ยว พักผ่อน ชมพูมิทัศน์หน้าอ่าวเกาะหลักได้ชัดเจน

  • หลักฐานที่พบ

๑. ศาลเจ้าพ่อเกาะหลัก กล่าวได้ว่ามีความเก่าแก่คู่กับชุมชนเกาะหลัก คนในชุมชนเกาะหลักและหัวบ้าน มีความผูกพันกับศาลนี้ ทุกวันขึ้น ๖ ค่ำ เดือน ๖ ของทุกปี ชาวบ้านจะร่วมใจกันประกอบพิธี เชิญเจ้าพ่อเกาะหลักเข้าร่างทรง มีการแสดงมโนราห์ ตีคลีมะพร้าว
๒. วัดเกาะหลัก พัฒนามาจากสำนักสงฆ์เกาะหลัก เป็นศูนย์รวมจิตใจของชุมชนเกาะหลัก และชาวประจวบฯ

  • เส้นทางเข้าสู่ชุมชนเกาะหลัก

จากถนนเพชรเกษม เข้าสู่ตัวเมืองประจวบคีรีขันธ์ ถนนประจวบคีรีขันธ์ เลี้ยวซ้ายเข้าสู่ถนนสละชีพ เดินทางตามเส้นทางจนถึงชุมชนเกาะหลัก ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านทิศใต้ของจังหวัด ระยะทางประมาณ ๒ กิโลเมตร