พลิกนิดเดียว- พระอาจารย์มิตซูโอะ คเวสโก

คนเราจะเป็นสุขหรือเป็นทุกข์อยู่ที่ความคิดนิดเดียว
พลิกนิดเดียวเราก็จะไม่เป็นทุกข์
พลิกนิดเดียวก็จะเปลี่ยนจากมิจฉาทิฏฐิมาเป็นสัมมาทิฏฐิ
จากความคิดผิดเป็นความคิดถูก
จากทางโลกมาสู่ทางธรรม
พลิกนิดเดียวเราก็จะอยู่ได้อย่างไม่มีทุกข์
อยู่กับปัจจุบันได้อย่างสงบ
ยอมรับทุกอย่างที่เกิดขึ้นแต่ละขณะอย่างสมบูรณ์

การเจริญสติปัฏฐาน คือการอยู่อย่างไม่มีความทุกข์ที่จะต้องดับ ***
การเจริญสติปัฏฐาน หรือการเจริญสมาธิวิปัสสนา ก็เพื่อหัดเปลี่ยนจาก
การอยู่อย่างมีทุกข์เป็นพื้นฐานมาเป็นการอยู่อย่างมีความสุขเป็นพื้นฐาน
เพียงแต่มีชีวิตอยู่กับปัจจุบันให้เต็มที่ในขณะนั้นๆ
ไม่อยู่กับอดีตบ้าง อนาคตบ้าง
รับรู้และเสวยอารมณ์แต่ละขณะอย่างเต็มบริบูรณ์
เห็นความงดงามของปัจจุบัน อย่ามัวแต่อยู่กับอดีตและอนาคต

ยอมรับทุกอย่างที่เกิดขึ้นในแต่ละขณะอย่างสิ้นเชิง
มีความสุขเต็มอิ่มอยู่ในตัวทุกๆ ขณะ
นี่คือการอยู่อย่างไร้ทุกข์
มีความสุขบริบูรณ์อยู่ในตัวตลอดเวลา
อยู่ในภาวะไร้ทุกข์ตลอดเวลา
และก็ไม่มีทุกข์จะต้องดับ

หมายเหตุ *** ท่อนหลังนี้ เป็นถ้อยคำสำนวนของพระเดชพระคุณพระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตฺโต) ในหนังสือพุทธธรรม ซึ่งบังเอิญเป็นเรื่องเดียวกันพอดีกับที่ท่านอาจารย์สอน จึงกราบขออนุญาตคัดมาประกอบ

ทุกข์เพราะเหงาและว้าเหว่
21 พฤศจิกายน 2536

              ดิฉันเคยอยู่อุบลมีเพื่อนฝูงมาก เราไปวัดด้วยกัน ที่อุบลมีวัดให้เราไปหลายแห่ง เราเป็นลูกศิษย์หลวงพ่อชา ขณะนี้เราย้ายมาอยู่โคราช ที่นี่เป็นบ้านเกิดของดิฉัน แต่ที่นี่ไม่มีวัดให้ไป ไม่มีเพื่อน สามีก็ไปทำงานต่างจังหวัด ลูกก็ไปเรียนหนังสือ ดิฉันเหงา ว้าเหว่….. สับสนมาก….. คิดไม่ตก ยิ่งคิดยิ่งทุกข์….. ดิฉันอยากซื้อรถเบนซ์สัก 1 คัน เพื่อจะขับไปวัด หรือไม่ก็คิดอยากย้ายไปอยู่กรุงเทพฯ เพราะที่นั่นดิฉันจะมีเพื่อน…..

ท่านอาจารย์สอนดังนี้

              อาจารย์อ่านจดหมายของคุณโยมก็พอเข้าใจปัญหาแล้ว อาจารย์เห็นว่าคุณโยมควรเอาหลักธรรมะของพระพุทธเจ้ามาปรับปรุงชีวิตของตัวเอง ความจริงปัญหาสิ่งแวดล้อมของคุณโยมในปัจจุบันก็ไม่รุนแรง เป็นปัญหาธรรมดาที่เพื่อนร่วมโลกก็มีประสบการณ์อยู่ เมื่อเราระลึกถึงคำสั่งสอนของพระพุทธเจ้าว่า “ปัญหาเกิดที่ไหน ก็อย่าหนี อย่าถอย ให้สู้ที่นั่น แก้ปัญหาที่นั่นก่อน โดยเอาหลักธรรมะมาต่อสู้ แก้ไขคลี่คลายปัญหา”

              การย้ายบ้านหรือการซื้อรถเบนซ์ไปที่วัด อาจารย์ก็ไม่ปฏิเสธ แต่ไม่ใช่เดี๋ยวนี้ เดี๋ยวนี้ยังไม่ถึงเวลาที่จะเลือกทางนั้น สิ่งแวดล้อมปัจจุบันนี้เป็นปัจจัยที่ทำให้เราทุกข์ก็จริงอยู่ แต่ก็อย่ารีบร้อนแก้ไขปัจจัยภายนอก หมายถึงการย้ายบ้านหรือการซื้อรถ อันนั้นไม่ใช่การแก้ปัญหาตรงจุด ถ้าเราเลือกทำอย่างใดอย่างหนึ่งเดี๋ยวนี้ ปัญหาส่วนน้อยก็หมดไป แต่ปัญหามากๆ อาจจะตามมาอีก….. ปกติก็เป็นอย่างนั้น

              อาจารย์แนะนำให้อยู่ที่โคราชที่อยู่ปัจจุบันนี้ไว้ก่อน ทุกข์ที่เกิดขึ้นก็มีเหตุปัจจัย คือทุกข์เพราะไม่มีเพื่อน ไม่มีวัดจะไป อันนี้เป็นปัจจัย เหตุก็อยู่ที่ใจเรา ใจเราไม่มีกำลัง ใจร้อน อันนี้เป็นเหตุให้เกิดทุกข์

              พระพุทธเจ้าตรัสว่า ความดับทุกข์ก็มีอยู่ วิธีดับทุกข์ก็มีอยู่ เราต้องค่อยๆ ศึกษา เอาอริยสัจ 4 เป็นที่พึ่งของเรา น้อมมาดูใจ ใจก็เป็นทุกข์ เหตุที่เกิดทุกข์ก็อยู่ที่ใจ ความดับทุกข์ก็อยู่ที่ใจนะ ไม่ได้อยู่ที่ปัจจัยภายนอก ไม่ได้อยู่ที่เพื่อน ไม่ได้อยู่ที่วัด ไม่ได้อยู่ที่บ้านใหม่ ไม่ได้อยู่ที่รถเบนซ์

              ถ้าเราพิจารณาตามหลักทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค ทั้งหมดก็อยู่ที่ใจ การที่เราเหงา ไม่มีเพื่อน เป็นปัจจัยทำให้เราทุกข์ การย้ายบ้าน การซื้อรถเป็นการเปลี่ยนปัจจัย ไม่ใช่การแก้ตรงจุด พระพุทธองค์เน้นให้แก้เหตุแล้วทุกข์ก็ดับได้ ฉะนั้นให้ตั้งสติพิจารณาอริยสัจ 4

              อาจารย์รับรองและเชื่อมั่นว่า แม้ภายในสิ่งแวดล้อมทุกอย่างในปัจจุบันเดี๋ยวนี้ ถ้าจิตเราน้อมเข้าสู่ธรรมะ ปัญหาทุกสิ่งทุกอย่างก็หมดไปได้ เราก็จะหาความสุขและความสงบได้ เราต้องเชื่อมั่น ต้องใช้ปัญญาพิจารณา ภาวนาเปลี่ยนจิตใจของเรา พัฒนาทำใจของเราให้ดีขึ้น อันนี้จึงจะเป็นการแก้ปัญหาตรงจุด

              อดีตที่ล่วงไปแล้วไม่ต้องคำนึงถึง อนาคตที่ยังไม่มาก็ไม่ต้องห่วง พยายามปล่อยวางอดีต อนาคต เอาปัจจุบันเป็นสำคัญ ทำปัจจุบันให้ดี พยายามทำปัจจุบันเดี๋ยวนี้ให้ดี อดีต อนาคต ปล่อยวาง คิดอดีต คิดอนาคตเท่าไรก็แก้ปัญหาไม่ได้ คิดเท่าไรก็ไม่ช่วยแม้แต่นิดเดียว ยิ่งคิดยิ่งทำให้ปัญหามากขึ้น เพราะฉะนั้น จึงพยายามคิดน้อยๆ อย่าคิดอดีต อนาคต พยายามตัดอดีต อนาคต ออกจากจิตใจ

              สิ่งที่ทำอยู่ในปัจจุบัน ตั้งใจทำให้ดี ทำความรู้สึกตัวในอิริยาบท ยืน เดิน นั่ง นอน ทำอยู่กับบ้าน ทำคนเดียวนี่แหละ การไม่มีเพื่อนเป็นโอกาสที่เราจะได้ตั้งใจปฏิบัติกับตัวเอง อยู่ที่บ้านก็ปฏิบัติได้เหมือนกับไปปฏิบัติที่วัดนะ ไม่ต้องไปวัดก็ได้ การอยู่บ้านคนเดียวเราก็จะมีโอกาสปฏิบัติ ภาวนา ดูจิต ดูใจของเราได้เต็มที่

              ต่อไปนี้เป็นข้อวัตรที่อาจารย์มอบให้โยมสำหรับปฏิบัติที่บ้านนะ

ข้อวัตรสำหรับคุณโยมเพื่อปฏิบัติที่บ้าน

1. ให้สวดมนต์ทำวัตร วันละ 3 เวลา เช้า กลางวัน เย็น ครั้งละ 1-2 ชั่วโมง
เช้า ก่อนทำอาหาร ก่อนดูแลลูก ให้ทำวัตรเช้า ? ชั่วโมง
ทำวัตรเสร็จแล้ว เดินจงกรม ? ชั่วโมง
นั่งสมาธิ ? ชั่วโมง
เมื่อเคยชินแล้วก็ขยายเวลาไปตามสะดวก
บ่ายโมง ทำอีกครั้งหนึ่ง
ก่อนนอน ทำอีกครั้งหนึ่ง ทำวันละ 3 เวลา

2. พยายามฟังเทปเทศนาของหลวงพ่อชาฯ สัก 1 ม้วน ทุกวันๆ ละ 1 ครั้ง
อาจจะใช้เวลาก่อนไปรับลูกก็ได้ เทปฟังม้วนเดียว (ที่ชอบ) ซ้ำๆ ก็ได้
ไม่ต้องเปลี่ยนมาก แต่ให้ฟังทุกวันเป็นกิจวัตร

3. ให้อ่านหนังสือธรรมะ อาจารย์ส่ง “พลิกนิดเดียว” มาให้ พร้อมทั้งขีดเส้นใต้มาให้ด้วย อ่านซ้ำๆ ๆ ๆ ทุกวันๆ นะ อ่านออกเสียงดังๆ ก็ได้ เขียนด้วยก็ได้ เขียนซ้ำไปซ้ำมาอยู่อย่างนั้น….. อาจจะเปลี่ยนอารมณ์ได้….. เป็นไปได้มาก แล้วคุณโยมจะมีความสุขใจมากก็ได้….. ที่นี่….. คนเดียวนี่แหละนะ

พยายามระวังความรู้สึกนึกคิด
เพ่งพิจารณาว่าความรู้สึก ความนึกคิดของเราไม่แน่นอน
อย่าเชื่อความคิด อย่าเชื่อความรู้สึก
มองเห็นความรู้สึกเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
เป็นเรื่องที่เราปรุงเอง คิดเอง ไม่มีอะไรหรอก

เมื่อเราเห็นความรู้สึกนึกคิดเป็นอนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
จิตเป็นศีล เป็นสมาธิ เกิดมีเมตตาจิตแล้ว
อยู่คนเดียวก็เกิดปีติ เกิดสุขได้
พระท่านปฏิบัติอยู่ในป่าองค์เดียว
เมื่อจิตมีเมตตาแล้ว ก็มีความสุขตลอด
เมื่อใจเรามีเมตตา เราก็ไม่เหงา
ไม่เรียกร้องความสนใจ ความรัก จากผู้อื่น
เพราะใจเรามีเมตตาแล้ว ใจเราหนักแน่นแล้ว ใจเรามีกำลังแล้ว

คุณโยมเป็นคนที่โชคดีมากที่มีโอกาสได้อยู่คนเดียว ได้ปฏิบัติ
โยมคนอื่นที่มาหาอาจารย์หลายคนมีปัญหาปฏิบัติไม่ได้
เพราะไม่มีโอกาสอยู่คนเดียว
เจริญพร ขอให้คุณโยมสบายๆ นะ

ทุกข์เพราะคนรักหนีจากไป
ต้นปี 2538

              สามีภรรยาคู่หนึ่งรักใคร่กันดี แต่พอประสบปัญหาเศรษฐกิจไม่ดี ก็เริ่มมีปากเสียงกันและมากขึ้นๆ จนภรรยาทนไม่ได้ขอกลับไปอยู่กับแม่ ต่อมาเมื่อสามีได้อ่านหนังสือ “ทุกข์เพราะคิดผิด” ก็ได้คิดสำนึกรู้ตัวว่าตัวเองก็ผิดมากเพราะใช้อารมณ์และบ่นมากไป จึงไปเจรจาขอให้ภรรยากลับบ้าน แต่ภรรยาไม่ยินยอม คงพูดถึงเรื่องเก่าๆ ด้วยความเจ็บใจ สามีก็เป็นทุกข์เพราะทั้งห่วงและหวงภรรยา จึงมีจดหมายมาปรับทุกข์กับพระอาจารย์

พระอาจารย์สอนว่า

              อาตมาได้รับจดหมายจากคุณโยมแล้ว รู้สึกว่าเห็นใจคุณโยมเหมือนกัน แต่ว่าคุณโยมก็ควรพิจารณาให้เข้าใจ และยอมรับความจริงของชีวิต คุณโยมคงจะรู้สึกเป็นทุกข์และคิดว่าตัวเองเป็นคนที่โชคร้ายมากคนเดียวในโลก แต่ความจริงแล้ว สิ่งที่คุณโยมกำลังประสบอยู่ก็เป็นธรรมดาของมนุษย์ทุกชีวิต ไม่มากก็น้อย ไม่ปัจจุบันก็ในอนาคต ไม่วันใดก็วันหนึ่ง

              ความรู้สึกผิดหวัง ไม่สมปรารถนา เสื่อมลาภ ทุกข์ เป็นโลกธรรมฝ่ายที่ให้โทษ แต่ทุกคนก็ล้วนต้องประสบ ถ้าเราศึกษาพุทธประวัติ จะพบว่าแม้แต่พระพุทธองค์เองก็ประสบเหมือนกัน เมื่อครั้งพระพุทธองค์เสด็จหนีออกจากวังไปบวชเพื่อแสวงหาความพ้นทุกข์ เพื่อช่วยตนเองและผู้อื่นนั้น แม้ว่าเป็นเจตนาที่ดีก็ตาม แต่เมื่อดูความรู้สึกของพระบิดา พระมเหสี พระโอรส และพระญาติของพระองค์ ก็คงมีความรู้สึกเหมือนคุณโยมในปัจจุบันนี้เช่นกัน

              นอกจากนั้น ลูกศิษย์ของพระองค์เองคือพระเทวทัต ก็ได้พยายามฆ่าพระองค์อยู่หลายครั้ง และมีช่วงหนึ่งพระราชาผู้ซึ่งเป็นโยมอุปฐากของพระพุทธองค์มีเหตุให้ต้องยกกองทัพไปฆ่าพระญาติของพระองค์ทั้งหมด พระพุทธองค์ได้ทรงห้ามถึง 3 ครั้ง จนถึงครั้งที่ 4 พระองค์ทรงพิจารณาแล้วว่าเป็นกรรม ไม่สามารถห้ามได้ เป็นเหตุให้ราชวงศ์ศากยะถูกฆ่าหมด พระพุทธองค์หมดสิ้นพระญาติตั้งแต่บัดนั้น และครั้งหนึ่งพระองค์เสื่อมเอกลาภถึงขนาดที่ทั้งพระองค์และหมู่ภิกษุต้องฉันอาหารที่ใช้เลี้ยงม้าตลอดทั้งพรรษา

              ในบางพรรษา ลูกศิษย์ของพระพุทธองค์มีเรื่องขัดแย้งถึงแตกสามัคคีกัน พระองค์ทรงห้ามอย่างไรก็ไม่เชื่อฟัง พระองค์จึงเสด็จหนีไปจำพรรษาอยู่ในป่าตามลำพัง อีกครั้งหนึ่งที่โลกธรรมฝ่ายที่เป็นโทษเกิดแก่พระพุทธเจ้า คือเมื่อพระองค์ถูกชาวเมืองนินทาว่าร้าย เพราะถูกนักบวชนอกศาสนาใส่ความว่า พระองค์ทำให้อุบาสิกาตั้งท้อง

              ให้คุณโยมน้อมพิจารณาดู แม้แต่พระพุทธองค์ผู้ซึ่งได้รับการยกย่องว่าเป็นมหาบุรุษของโลก ชีวิตของพระองค์ก็ไม่ราบรื่นเช่นกัน พระพุทธองค์ก็ได้ตรัสสอนว่า “ชีวิตเป็นทุกข์”

              “ทุกข์สัจจะ” ได้แก่
              1. ความเกิด ความแก่ ความเจ็บ ความตาย เป็นทุกข์
              2. ความประสบกับสิ่งไม่เป็นที่ชอบใจ ก็เป็นทุกข์
              3. ความพลัดพรากจากสิ่งเป็นที่รักที่พอใจ ก็เป็นทุกข์
              4. ความผิดหวัง ไม่ได้รับสิ่งที่ต้องการ ก็เป็นทุกข์

สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นความจริงของชีวิต
เราจึงควรยอมรับความจริงเหล่านี้
ไม่มีชาวโลกคนใดจะหนีพ้นได้

ปัญหาคุณโยมกับภรรยานั้น ถ้าพูดถึงความถูกผิดแล้ว
ต่างก็ผิดเหมือนกัน ถูกผิดเท่ากัน
ดังนี้ ต่างคนควรหาข้อเสียของตัวเอง

สิ่งที่เกิดขึ้นแล้ว ก็เป็นความพอดีกับการกระทำที่แต่ละคนได้ทำมา
ถ้าผิดฝ่ายเดียว ปัญหาคงไม่เกิด
เหมือนกับตบมือข้างเดียว เสียงย่อมไม่ดัง

ดังนั้น สิ่งที่ควรปฏิบัติ คือ
ประการที่หนึ่ง ทำความรู้สึกปล่อยวาง เพื่อให้ใจสงบ
ประการที่สอง เจริญเมตตา พยายามส่งกระแสใจที่เป็นความปรารถนาดี
เป็นความรักที่บริสุทธิ์ให้แก่ภรรยา
อาจใช้วิธีนึกเห็นมโนภาพ เห็นหน้าเห็นตาที่ยิ้มแย้มแจ่มใจของเขา
ไม่ว่าเขาจะอยู่ที่ไหนกับใคร ขอให้เขามีความสุข
ให้พยายามเจริญเมตตา คิดดี พูดดี ทำดี ทั้งแก่ตัวเราเองและแก่ภรรยา
ผลก็คือ ตัวเราก็จะเกิดความสุขด้วย
ประการที่สาม ถ้าพูดในระยะยาวถึงเรื่องภพชาติแล้ว
คุณโยมและภรรยาคงเคยผูกพันกันมาตั้งแต่อดีตชาติ
จึงเป็นเหตุให้ชาตินี้ได้เป็นสามีภรรยากัน
และต่อไปในชาติหน้าก็อาจจะได้ใช้ชีวิตร่วมกันอีก

ถ้าคุณโยมไม่แก้ปัญหาให้เกิดความเข้าใจกัน
ไม่ได้ให้อภัยและอโหสิกรรมให้แก่กันในชาตินี้
ชาตินี้เป็นอยู่อย่างไร ชาติหน้าก็จะเป็นเหมือนกับที่เป็นอยู่ในชาตินี้เช่นกัน

ใครได้เปรียบในชาตินี้ ชาติหน้าก็จะเสียเปรียบ
ใครเสียเปรียบในชาตินี้ ชาติหน้าก็จะได้เปรียบ
เรื่องกรรมก็เป็นเช่นนี้
ใครฆ่าเราในชาตินี้ ชาติหน้าเราก็ฆ่าเขา

ถ้าชาตินี้เขาทอดทิ้งเรา ชาติหน้าเราก็ทอดทิ้งเขา
ถ้าชาตินี้ใครนอกใจเรา ชาติหน้าเขาก็จะถูกนอกใจเช่นกัน
เรื่องที่คุณโยมประสบอยู่ในขณะนี้
ชาติก่อนคุณโยมอาจเป็นฝ่ายทำเขาก่อนก็เป็นได้

ดังนั้น ถ้าเรามองจากทั้ง 2 ฝ่ายในระยะยาวแล้ว
ต่างคนจึงต่างเป็นผู้ผิด
เหมือนไก่กับไข่ซึ่งไม่มีเงื่อนงำว่าอะไรเกิดก่อนกัน
ในเรื่องนี้ก็ไม่สามารถตัดสินได้ว่าใครผิดก่อนกัน

เมื่อเราเข้าใจเช่นนี้แล้ว พิจารณาดูจะเห็นว่า
สิ่งที่เป็นอยู่ในขณะนี้เป็นสิ่งที่น่ากลัว
เพราะถ้ายังอยู่ในสภาพนี้ ชาติต่อๆ ไป ก็จะเป็นเช่นนี้เรื่อยไป
ทำให้ต้องทุกข์ต่อไปหลายภพหลายชาติ

ผู้ที่ไม่ประมาทจึงควรแก้ปัญหาในชาตินี้
ดังนั้น สิ่งที่เราทำได้ คือคิดแก้ปัญหาที่ตัวเราก่อน แก้ที่ใจเรา

สิ่งที่ควรปฏิบัติ คือ
1. ยอมรับความจริงดังกล่าว
2. ปล่อยวางอดีต ให้เหมือนกับไม่มีเหตุการณ์นี้เกิดขึ้น
3. ให้อภัย เจริญเมตตา ไม่ถือโกรธ ไม่อาฆาตพยาบาทเขา
4. ทำใจเราให้สงบ
เมื่อทำได้เช่นนี้จริงๆ เราจะอยู่ด้วยกันในชาตินี้ก็ดี ชาติหน้าก็ดี ก็อยู่ด้วยกันอย่างปกติสุขได้

การคืนดีกันในชาตินี้ จะได้หรือไม่ ไม่ควรถือว่าสำคัญ
ขอให้เรามีจิตใจที่จะคืนดีแก่เขาอยู่ในตัวเราก่อน
ปฏิบัติตนเป็นคนดี คิดดี พูดดี ทำดี
จนเขารู้จัก เข้าใจ และเห็นใจเรา
และควรจะปฏิบัติให้มีการอโหสิกรรมแก่เขา
ซึ่งก็เหมือนช่วยตัวเองด้วย อย่างน้อยเราก็จะมีชีวิตที่เป็นสุขได้

ในเรื่องภรรยาและลูกก็ไม่ต้องห่วงอะไรมากนัก
ขณะนี้เราอาจจะมีความรู้สึกว่าเขาหนีจากเราไป
ถ้าลองเปลี่ยนความคิดดู “พลิกนิดเดียว”
ลองคิดว่า เราจะหนีจากเขาบ้าง
ลองมาบวชดูชั่วคราว
หรือจะบวชตลอดไปก็ได้ ถ้ามีความสุข
เพราะความสุขความสบายจากการอยู่คนเดียวก็มีเหมือนกัน

อย่างที่พระพุทธองค์ได้ตรัสไว้ว่า
“การไม่มีภรรยา เป็นลาภอันประเสริฐ”
ถึงจะอยู่คนเดียว ก็พยายามอยู่ให้มีความสุข
เขาจะกลับมาก็ได้ ไม่กลับมาก็ได้

สุดท้ายนี้ ขอให้คุณโยมพิจารณาให้ดีๆ
ปฏิบัติให้ถูกต้องตามหลักพุทธธรรม สมเหตุ สมผล
และขอให้บรรเทาทุกข์ พ้นทุกข์โดยเร็วๆ นี้
ขอให้มีความสุขยิ่งๆ ขึ้นไป….. เจริญพร

...................

คนเราถ้ามีโอปนยิกธรรม จิตใจก็เป็นธรรมคุณ เป็นจิตใจที่มีสัมมาทิฏฐิ
เมื่อใจเป็นธรรม เห็นอะไรๆ ก็โอปนยิโก น้อมเข้ามาสู่ใจ
เช่น ธรรมดาเมื่อเห็นรูปด้วยตา บางทีเห็นว่ารูปนั้นสวย จิตก็ปรุงไป
เกิดราคะ เกิดความยินดีพอใจ อยากได้เป็นของเรา

ทีนี้ถ้าใจของเราเป็นธรรมแล้ว พอเห็นรูปสวยก็โอปนยิโก
น้อมเข้ามาดูกาย พิจารณากาย เห็นกายตามความเป็นจริงว่าเป็นอย่างไร
พิจารณาตั้งแต่เกสา โลมา นขา ทันตา ตโจ ผม ขน เล็บ ฟัน หนัง ของตนเอง
หรือพิจารณาข้างในกายว่า มีกระดูกบ้าง เลือดบ้าง น้ำเหลือง น้ำหนองบ้าง
ตามความเป็นจริงแล้ว จะเห็นว่าร่างกายของมนุษย์นี้ล้วนเป็นปฏิกูล
ของเน่าเปื่อยสกปรกเหมือนกันทั้งหมด

เห็นเป็นอสุภะบ้าง เป็นธาตุ 4 ดิน น้ำ ลม ไฟ บ้าง
ทำให้สามารถระงับราคะ ระงับตัณหา คือความยินดีรักใคร่ในรูปลงเสียได้
หรือถ้าเห็นรูปไม่สวย เห็นใครทำอะไรน่าเกลียด ก็โอปนยิโก
พิจารณาว่าลักษณะอย่างนี้น่าเกลียดจริงๆ ไม่น่าศรัทธาเลย
เราก็ดูว่าเรามีลักษณะอย่างนี้บ้างหรือไม่

ธรรมดาก็มีกันทุกคนมากบ้างน้อยบ้าง
เราต้องรีบตั้งสติเตือนตัวเองว่า ลักษณะอย่างนี้ไม่น่าทำ ไม่ควรทำ
เราอย่าทำอย่างนั้นอย่างนี้ น้อมเข้ามาดูตัวเองพัฒนาตัวเอง ไม่คิดฟุ้งซ่าน
ไม่คิดอัตตาตัวตน ว่าเขาว่าเรา เขาไม่น่าเป็นคนอย่างนั้น เขาไม่น่าทำอย่างนั้น
คิดอะไรๆ ไปสารพัดอย่าง ยิ่งคิดก็ยิ่งเกิดกิเลส

ความจริงคนอื่นๆ ไม่สำคัญ สำคัญที่เรานี่แหละ
ให้เราพัฒนาตัวเอง ระวังกิเลสตัณหาของตัวเอง
ชำระจิตใจตัวเองไปเรื่อยๆ
เสียงที่ได้ยินทางหูก็เหมือนกัน ใครพูดน่าเกลียด
คำนินทาหรือดูหมิ่นดูถูก ใครด่าเรา พูดไม่ถูกใจเรา เราเกิดความไม่พอใจ
เกิดความไม่สบายใจ เมื่อใจเป็นธรรมแล้วจะยกขึ้นพิจารณาทันทีว่า
ความไม่พอใจเกิดขึ้นเพราะอะไร สาวหาสาเหตุ
เหตุก็อยู่ที่ใจ เราจะเห็นกิเลสตัณหาที่ใจของเราเอง
จะพบว่าทุกข์อยู่ที่ใจของเราเอง เหตุก็อยู่ที่ใจของเรานี่แหละ

คำพูดของเขา การกระทำของเขาเป็นเพียงปัจจัย
เราควรพิจารณาเหตุผลและปัจจัย
พระพุทธเจ้าทรงสอนว่า เมื่อทุกข์เกิดขึ้นให้ระงับเหตุ
ตัณหาเป็นเหตุ ทุกข์เป็นผล คำนินทาเป็นปัจจัย
ไม่ใช่ไปเปลี่ยนปัจจัย ไม่ให้เขาพูด ไม่ให้เขาทำ

พระพุทธองค์ไม่ให้สนใจปัจจัย ไม่ให้สนใจที่คนอื่นมากนัก
เพราะเราจะไปแก้คนอื่นทั้งโลกเพื่อให้เขาทุกคน ทำทุกอย่างให้เราพอใจ
ให้เราสบายใจไม่ได้ดอก ต้องแก้ที่ใจเรา แก้ที่ตัวเรา
แก้ที่ความคิดของเราเอง "อัตตนา โจทยัตตานัง"
ให้กล่าวโทษโจทย์ความผิด ตรวจความผิดของตัวเอง และหมั่นแก้ไขเสมอๆ
อย่าไปเสียเวลากล่าวโทษและพยายามแก้ไขที่คนอื่นเลย
นี่เป็นการเข้าใจตามอริยสัจสี่ เป็นโอปนยิโก

ฉะนั้นเมื่อเกิดทุกข์เกิดความไม่พอใจขึ้น ให้รีบสำรวมกายวาจา
สำรวมกายให้เรียบร้อย วาจาให้ระงับ รีบอบรมจิตใจให้คิดถูกคิดดี
เพื่อระงับกิเลสตัณหาของตัวเอง คนอื่นช่างเขา
ให้น้อมเข้ามาพิจารณาว่า คำนินทาสรรเสริญเป็นโลกธรรม 8
เป็นของธรรมดาประจำโลก
แม้แต่พระพุทธเจ้าผู้ทรงพระบริสุทธิคุณ พระปัญญาธิคุณ
ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณต่อสัตว์โลกถึงปานนั้น ก็ยังไม่พ้นคนนินทา
และพระองค์อาจจะเป็นผู้หนึ่งที่ถูกนินทามากที่สุดในโลกก็ได้

ฉะนั้นการที่เราถูกนินทาจึงเป็นเรื่องธรรมดา
สำหรับผู้ที่ทำงานรับผิดชอบมาก มีหน้าที่การงานสูง
ยิ่งจะต้องถูกนินทามากขึ้นเป็นธรรมดา
เมื่อเขานินทาว่าเราทำผิด ทำไม่ดี เราก็รับฟังด้วยใจเป็นกลางๆ
และพิจารณาดูว่า เราไม่ดีหรือทำผิดตามที่เขาพูดหรือเปล่า
ถ้าเห็นว่าเขาพูดถูก เราก็ขอบคุณเขา และนำมาแก้ไขตัวเอง
ถ้าเราพิจารณาแล้วเห็นว่าเราไม่ได้ผิดตามที่เขาพูด
ก็เมตตาสงสารเขา เพราะเขาไม่รู้จริง เราไม่ต้องโกรธเขา
"สิขีภูโต" เอาตนเป็นพยานของตน

แม้แต่รอบด้านจะนินทาเรา ถ้าเราไม่ผิด ปกติเราก็จะทุกข์มาก
ทำใจไม่ได้คือไม่เชื่อธรรมะ เชื่อคำพูดของคนอื่น
แต่ถ้าใจเป็นธรรมะจริงๆ เราก็ไม่หวั่นไหวไม่เสียใจ
ให้น้อมเข้ามาดูใจเราว่า เรายังทุกข์ยังโกรธเขาอยู่หรือเปล่า
ถ้ายังทุกข์อยู่ก็พยายามระงับเหตุ คือตัณหาอุปาทานที่ใจเรานี่แหละ
ทุกข์เกิดเพราะเหตุปัจจัยพอดีกัน ถ้าเราระงับเหตุได้
ถึงแม้จะยังมีปัจจัย คือยังมีคำนินทาอยู่ เราก็ไม่เป็นทุกข์

ราคะ โลภะ โทสะ โมหะ เป็นอกุศลมูลนอนนิ่งอยู่ในสันดาน
อยู่ในจิตใจของคนเรา นี่คือมูลเหตุของทุกข์
เมื่อมีปัจจัยมาจากภายนอก เช่น รูปไม่สวย คำพูดไม่ไพเราะ
มากระตุ้นก็ปรุงขึ้นมา ถ้าเราได้สติปุ๊บ
พอเกิดทุกข์หรือยินร้าย หรือเกิดอุปาทาน ยึดมั่นถือมั่น
หรือเกิดอารมณ์แล้ว ต้องรีบโอปนยิโก น้อมเข้ามาหาเหตุที่ใจเรา
ไม่ต้องนึกถึงเขา เพราะนึกถึงเขาก็เกิดเรา เกิดเป็นอัตตาตัวตน
เขาไม่ดีขนาดไหนไม่สำคัญ อย่าปล่อยจิตใจเราให้ฟุ้งซ่านออกไป

จิตคิดมากก็เกิดปฏิกิริยาออกทาง หน้าตา วาจา กาย
จนรักษาศีล 5 ศีล 8 ศีล 10 ไม่ได้
ธรรมดาเราน่าจะรักษากายวาจาให้เรียบร้อยได้
ยิ่งรักษาใจได้ ศีลจะยิ่งสมบูรณ์ขึ้น
ทำใจเฉยได้ เรียกว่าศีลเป็นปกติ กาย วาจา จิต เรียบร้อย
ศีลหนักแน่นเหมือนศิลา ถูกนินทาด่าว่าก็ทำใจเฉยได้ ใจเป็นศีล
ฉะนั้นไม่ว่าจะเห็นรูปที่สวย ไม่สวย เห็นคนทำดี ทำชั่ว
ได้ยินเสียงสรรเสริญ เสียงนินทา เสียงที่ไพเราะ เสียงที่ไม่ไพเราะ
กลิ่นที่เหม็น หอม ชิมรสที่อร่อย ไม่อร่อย
สัมผัสที่กาย เกิดสุขเวทนา ทุกขเวทนา อะไรๆ ก็แล้วแต่

ก็มีแต่โอปนยิโกน้อมเข้ามาดูตัวเองพัฒนาตัวเอง
ละความชั่ว บำเพ็ญความดี
ยังประโยชน์ให้เกิดแก่ตัวเองฝ่ายเดียว เอากำไรไปเรื่อยๆ

โอปนิยิโก คือ การน้อมเข้ามาสู่ใจ
เป็นกระบวนการของจิตที่พิจารณาตามกระแสของอริยสัจ 4 หรือปฏิจจสมุปบาท
ปฏิจจสมุปบาทนี่ให้ทบทวนบ่อยๆ ตั้งแต่ ผัสสะ เวทนา ตัณหา อุปาทาน
ภพ ชาติ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข โทมนัส อุปายาส
คอยตั้งสติทวนกระแสของปฏิจจสมุปบาท ไม่ให้ไหลไปตามวัฏฏสงสาร
ตั้งสติได้ตรงไหน เมื่อไร ก็ทวนกระแสเมื่อนั้นตรงนั้น
ถ้าสติปัญญาว่องไว เมื่อผัสสะเกิดขึ้นทางตาหูจมูกลิ้นกายใจ
ก็รู้ทันทีว่า สักแต่ว่ารูป สักแต่ว่าเห็น สักแต่ว่าได้ยิน สักแต่ว่ากลิ่น
สักแต่ว่ารส สักแต่ว่ารู้สัมผัสทางกาย สักแต่ความคิด
คิดอะไรก็รู้ สักแต่ว่ารู้ เวทนา ตัณหาก็ไม่เกิด

"สักแต่ว่า" เป็นเรื่องของปัญญา เป็นวิปัสสนา
ถ้าจับผัสสะไม่ทัน เมื่อเกิดความรู้สึกชอบไม่ชอบ เป็นเวทนา
ถ้าปรุงแต่งต่อไปก็จะเกิดตัณหาอุปาทาน อันเป็นตัวทุกข์
ตามกระแสของปฏิจจสมุปบาท
และถ้าคิดๆ ต่อไปก็จะเกิดเป็นภวะ เป็นภพ
ถ้าปรุงๆ ต่อไปมากขึ้นๆ จนเกิดเป็นเรื่องราวก็จะเป็นชาติ
โสกะ ปริเทวะ ทุกข โทมนัส อุปายาสก็จะตามมามากมาย
ฉะนั้นเมื่อความรู้สึก คือเวทนาเกิดขึ้น พยามยามให้เห็นว่าเป็นอนิจจัง
ปล่อยวางเสีย อย่ายึดมั่นถือมั่น ทุกข์ก็ไม่เกิด

สอนใจตัวเองด้วยคำที่หลวงพ่อสอนง่ายๆ ว่า
"ชอบหรือไม่ชอบ อย่ายึดมั่นถือมั่น"
พยายามจับความรู้สึกแล้วก็ปล่อย
หรือเมื่อทุกข์เกิดแล้ว ก็น้อมเข้ามาดูใจตัวเอง
สาวหาเหตุของทุกข์ตามปฏิจจสมุปบาท หรืออริยสัจ 4
ก็จะพบตัณหาอุปาทาน
ให้พยายามทวนกระแสปฏิจจสมุปบาท
เพื่อระงับเหตุ คือตัณหาอุปาทาน
ทุกข์ทั้งหลายก็จะดับไป
การทวนกระแสนี้คือ การดำเนินตามมรรค
จึงควรที่เราจะพยายามตั้งมรรคตลอดเวลา

...................

เช้าเมื่อตื่นนอน
เช้าก่อนไปทำงาน ควรฝึกหัดตัวเองให้เป็นผู้มีสติในการที่จะกระทำการงาน
ทุกสิ่งทุกอย่าง เริ่มต้นด้วยการเจริญสติปัฏฐาน 4 คือ ให้ตั้งสติพิจารณากาย
เวทนา จิต ธรรม เน้นการชำระจิตก่อนไปทำงาน ในช่วงนี้ไม่ต้องคิดถึงเรื่องงาน
ถ้าคิดก็ให้เน้นสติปัฏฐาน 4 เพื่อถอนความพอใจและไม่พอใจในโลกให้สิ้นไป
ตั้งแต่ตื่นนอนให้เจริญสติไว้ ให้มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อมอยู่ตลอดเวลา
ทำอะไรไม่ต้องรีบทำ ทำช้าๆ เพื่อเน้นการฝึกสติ

พอรู้สึกตัวตื่นก็ให้กำหนดดูจิต ดูกาย ว่ามีอาการอย่างไร
ดูกายว่าอยู่ในลักษณะอย่างไร นอนในลักษณะอย่างไร
ให้มีความรู้สึกตัวทั่วพร้อมอยู่ตลอดเวลา กายเคลื่อนไหวก็ให้รู้สึกตัว
พับผ้า เก็บที่นอน นุ่งห่มผ้า ก็รู้สึกอยู่ตลอด
ไม่ต้องรีบ ทำช้าๆ ให้รู้สึกตัว ตลอดเวลา…..นะ

เข้าห้องน้ำ ก็ให้ดูกาย ดูกายข้างนอกว่ามีอะไร มีลักษณะอย่างไร
และดูกายข้างในมีอะไร มีลักษณะอย่างไร มีอะไรออกจากกายบ้าง
สิ่งที่อยู่กับกายและออกจากกายมีแต่สิ่งที่สกปรกโสโครกทั้งนั้นใช่ไหม
อาบน้ำชำระร่างกาย สระผม หวีผม ก็ให้พิจารณากาย พิจารณาผม
ผมดำ ผมขาว ผมยาว ผมสั้น ผมหยิก ผมร่วง พิจารณาให้ละเอียด
ถ้าเราไม่ชำระไม่ล้าง ไม่สระ ไม่หวี สิ่งเหล่านี้จะเป็นอย่างไร
ให้ระมัดระวัง ตามดู ตามรู้ เห็นมือที่หวีผม
เห็นอิริยาบถ ทุกอิริยาบถ

แปรงฟัน ให้กำหนดรู้สัมผัสของแปรงกับฟัน
ให้พิจารณาฟันว่ามีลักษณะอย่างไร มีอะไรอยู่ที่ฟัน
ถ้าไม่แปรงฟันจะเป็นอย่างไร ฟันไม่สะอาด เราจึงต้องแปรงอยู่บ่อยๆ
ถ้าไม่แปรง ฟันจะเน่า จะเหม็น จะผุ จะโยกคลอน ในที่สุดก็หลุดร่วงไป
ฟันให้ความสุขแก่เราได้มากเท่าใด ฟันก็จะให้ความทุกข์แก่เราได้มากเท่านั้น
การแปรงฟันเป็นงานที่จำเป็น เป็นงานที่สำคัญมาก
แปรงฟันช้าๆ ไม่ต้องรีบแปรง กำหนดดูตามอิริยาบถการเคลื่อนไหวของแปรง
ดูแปรงสัมผัสฟัน กำหนดดูฟัน ดูฟันเรา ฟันเขา
ดูให้เห็น อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

อนิจจัง ไม่เที่ยง มันเปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลา
ทุกขัง มันเป็นทุกข์ต้องเอาใจใส่ดูแลรักษา
อนัตตา ที่สุดก็ร่วงไป ไม่ใช่ของเรา

งานทุกอย่าง ให้ค่อยๆ ทำไปโดยมีสติสัมปชัญญะ
มีความพอใจ ทำสบายๆ
งานทุกชิ้นที่กำลังทำอยู่มีความสำคัญที่สุดทั้งนั้น
ทั้งการพับผ้า การเก็บที่นอน การแปรงฟัน การเข้าห้องน้ำ
ไม่ต้องรีบทำเพื่อจะไปทำอย่างอื่น
การรู้สึกตัวทั่วพร้อมอยู่ตลอดเวลา
เป็นงานที่สำคัญที่สุดของผู้ปฏิบัติธรรม

ไม่ต้องรีบนะ ให้ทำไปเรื่อยๆ
สำคัญให้จิตอยู่กับปัจจุบัน
เอาใจใส่กับสิ่งที่ทำในปัจจุบัน
ทำอะไรก็คอยดูด้วยสติสัมปชัญญะ
พิจารณากาย พิจารณาจิตไปด้วยตลอดเวลา
เสร็จแล้ว จึงนั่งสมาธิ เดินจงกรมครึ่งชั่วโมง หรือหนึ่งชั่วโมง
ตามแต่จะมีเวลาและตามความเหมาะสมของแต่ละคน
นี่คือการเตรียมจิตเตรียมกายเพื่อให้เหมาะแก่การงานต่อไปตลอดวัน