เครื่องมือของใช้ล้านนา - เครื่องสีข้าวโพด

เครื่องสีข้าวโพด
 
เครื่องสีข้าวโพด เป็นเครื่องมือของชาวบ้านที่ใช้แกะเมล็ดข้าวโพดออกจากฝังง่าย ๆ คือ ใช้ตะปู ๑ ตัว ตีในท่อนไม้ มีลักษณะทำเป็นร่อง เจาะรูสี่เหลี่ยมตรงกลางให้ทะลุ ทำขาตั้งเหมือนม้านั่ง ตัดหัวตะปูออก ตีปลายให้แบน เวลาใช้จะใช้ฝักข้าวโพดไสไปไสมาให้เมล็ดข้าวโพดถูกปลายตะปู ตะปูครูดเม็ดข้าวโพดให้หลุดออกจากฝักและร่วงลงช่องสี่เหลี่ยมเป็นรู หาภาชนะรองรับเมล็ดข้าวโพดแล้วนำไปผึ่งแดดให้แห้ง

การใช้เครื่องสีข้าวโพดใช้ชนิดใช้หัวตะปูตัวเดียว ไสไปไสมานี้ค่อยข้างเสียเวลามาก จึงมีการพัฒนาเครื่องสีข้าวโพดชนิดใช้ตะปูตอกไปหลาย ๆ ตัว รูปแบบวิธีการไสข้าวโพดพัฒนามาใช้ไม้มือหมุนแทน

การทำเครื่องสีข้าวโพดมือหมุนนี้ ใช้ตะปูประมาณ ๕๐ - ๑๐๐ ตัว ตอกไปที่แกนหมุน ซึ่งเป็นไม้จริงเหลาให้กลม มีขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ ๑๐ เซนติเมตร ตอกตะปูเป็นระยะ ๆให้ทั่ว บีบหัวตะปูให้แบนหรือตัดหัวตะปูก็ได้ ต่อไม้มือหมุนกับไม้ตอกตะปู เจาะรูไม้เข้าเดือยกันทำร่องใส่ข้าวโพด ใส่ทีละฝักหรือสองฝัก แล้วแต่ขนาดของเครื่องสี ทำร่องให้เมล็ดข้าวโพดไหลลงไปในภาชนะที่รองรับ เครื่องสีข้าวโพดมีลักษณะหลายรูปแบบ อาจทำเป็นรูปสัตว์ ทำเป็นรูปของใช้ ทำเป็นกล่องสี่เหลี่ยม ฯลฯ

วิธีใช้

จะนำฝักข้าวโพดที่แกะเปลือกออกแล้ววางลงในช่องสีข้าวโพด ใช้มือกดฝักข้าวโพดให้ถูกกับตะปูที่ตีไว้ อีกมือหนึ่งหมุนที่ไม้มือหมุน หัวตะปูหลายตัวจะครูดกับเมล็ดข้าวโพด เมล็ดข้าวโพดจะร่วงหล่นไปที่ภาชนะรองรับ หากเมล็ดข้าวโพดยังติดอยู่ที่ฝักเล็กน้อยจะใช้มือแกะ การสีข้าวโพดโดยใช้มือหมุนมีหัวตะปูครูดหลาย ๆ ตัว ทำให้สีข้าวโพดได้รวดเร็ว เครื่องสีข้าวโพดหมุนบางครั้งสามารถสีข้าวโพดได้เกือบถึงเกวียน

การสีข้าวโพดโดยใช้มือหมุนซึ่งชาวบ้านได้พัฒนาขึ้นนี้ หาดูได้ยากในปัจจุบัน เพราะมีเครื่องสีข้าวโพดชนิดเครื่องจักรกลมาใช้แทนที่

ผู้ให้ข้อมูล

๑ . คำ ใจทาวงศ์ , นาย อายุ ๖๐ ปี บ้านเลขที่ ๑๕ / ๑ หมู่ ๒ ต . กลางดง อ . ทุ่งเสลี่ยม จ . สุโขทัย

๒ . ปัญญา ขัติยศ , นาย อายุ ๖๕ ปี บ้านเลขที่ ๑๔๑ หมู่ ๒ ต . กลางดง อ . ทุ่งเสลี่ยม จ . สุโขทัย

๓ . ปัน จันตาวงศ์ , นาย อายุ ๖๙ ปี บ้านเลขที่ ๒๗ หมู่ ๒ ต . กลางดง อ . ทุ่งเสลี่ยม จ . สุโขทัย

๔ . ผิว บังแก้ว , นาง อายุ ๖๔ ปี บ้านเลขที่ ๓๒ หมู่ ๕ ต . หัวรอ อ . เมือง จ . พิษณุโลก

๕ . วิชัย พรหมมา , นาย อายุ ๖๙ ปี บ้านเลขที่ ๔๕ หมู่ ๓ ต . บ้านโคก อ . เมือง จ . เพชรบูรณ์